Skörp gagnrýni á umgjörð íslenskra vísinda

Einar Steingrímsson, prófessor við Háskóla Reykjavíkur birti í morgublaði laugardagsins 18 júlí 2009 snarpa gagnrýni á umgjörð vísindastarfs á Íslandi. Greinina má lesa á vísindi.blog.is og einnig var rætt við Einar í morgunvakt útvarpsins í dag 20 júlí.

Einar gagnrýnir ýmislegt sem miður hefur farið í rekstri Háskóla Íslands og Reykjavíkur, umgjörðinni sem Menntamálaráðaneytið hefur skapað og starfi Rannsóknaráðs Íslands. 

Hann tekur dæmi um Markáætlun um öndvegissetur sem var svo sannarlega illa hönnuð til að byrja með og illa framkvæmd.

Ég er ekki sammála Einar með allt, t.d. held ég að það gagnast háskólunum lítið að ráða fullt af fræðimönnum, það þarf að skaffa þeim starfsgrundvöll og almennilegt umhverfi.

Vandamálið við Háskólanna er líklega það að þeir eiga að þjóna tvennskonar hlutverki, rannsóknum og menntun. Þeir sem sjá um rekstur háskólanna eru sjaldnast þeir sem hafa mikla reynslu af rannsóknum á alþjóðlegum vettvangi. Það er vandamál sem Einar bendir á og sem við þurfum að leysa.

Voru Neanderthalsmenn í útrýmingahættu?

Auðvitað. Þeir dóu út fyrir um 30000 árum.

Ein sérgrein þróunarfræði stofnerfðafræðin getur spáð fyrir um þróun stofna, t.a.m. hvernig náttúrulegt val mun breyta tíðni arfgerða, hver áhrif tilviljunar eru á litla stofna og hvernig uppskipting stofna og far mun móta erfðabreytileikann.

Stofnerfðafræðin segir okkur líka hægt er að nota erfðabreytileika til að meta stofnstærð viðkomandi tegunda. Og ef til eru erfðafræðileg gögn, einnig útdauðra tegunda eins og Neanderthalsmannsins.

Nú hafa Adrian Briggs, Svante Paabo og félagar raðgreint hvatberalitninga 6 Neanderthalsmanna og komist að því að stofnstærð þeirra var frekar lítil (um 3500 manns - töluverð óvissa er í þessu mati). Vitanlega er þetta aðeins metið út frá einum litningi og mögulegt að önnur gen séu breytilegri, en í augnablikinu er þetta okkar besta mat (ekki er hægt að álykta út frá gögnum sem maður hefur ekki!).

Sjá má dreifingu beinasýnanna og þróunartré hvatberalitningsins fyrir Neanderthalsmenn, menn og ættingja okkar simpansa og górillu á mynd frá Briggs o.fl. 2009.

Stofnar með litla stofnstærð og lítinn erfðabreytileika eru í meiri hættu en ella á því að deyja út.

Fyrir rúmri viku flutti Montgomery Slatkin mjög skemmtilegan og fræðandi fyrirlestur um erfðamengi Neanderthalsmannsins.  Hann ræddi vandamál við greiningu á erfðaefni úr steingervingum og hvernig hægt er að læra um skyldleika tegunda og áhrif náttúrulegs vals á erfðabreytileika.

Fyrirlestur Montýs var hluti af Darwin dögunum 2009.

Adrian W. Briggs og félagar Targeted Retrieval and Analysis of Five Neandertal mtDNA Genomes Science 17 July 2009: Vol. 325. no. 5938, pp. 318 - 321.

Jeanna Bryner á Livescience.com Neanderthals Were Few and Poised for Extinction.