Við hin grunnhyggnu, hvað internetið gerir við heila

Fyrir tveimur áratugum sat ég ásamt samnemendum mínum í tölvuveri Líffræðistofnunar á Grensásvegi 12. Húsin við þennan hluta Grensásvegar voru byggð sem iðnaðar eða skrifstofuhúsnæði. Tölvuverið var í kálfinum, viðbyggingu sem teygði sig aftur úr húsinu, sem braut allar reglur um arkitektúr og notalegheit. Í tímum lærðum við á furðuleg fyrirbæri eins og unix, S-plús og pine. Tíminn fjallaði um tölfræði og forritin sem við notum til þess að prófa tilgátur. En þetta pine var dálítið fyndið, enda forrit sem hægt var að nota til að senda skeyti milli fólks á landa. Með þessu apparati var hægt að skrifa skeyti og koma þeim hratt á áfangastað.

Á tuttugu árum hefur heimurinn gjörbreyst, með tilkomum veraldarvefsins, tölvupósts, snjallsímans, samskiptamiðla og myndbandamiðlunar á netinu. Hlutirnir hafa breyst ákaflega hratt, svo hratt að fáir hafa staldrað við að spá í því hvaða áhrif breytingarnar hafa.

Nicholas Carr fjallar um þetta í bókinni The shallows. Carr hvetur okkur til að horfa framhjá efninu, og horfa á áhrif tækninnar sjálfrar. Umræðan um jákvæð eða neikvæð áhrif veraldarvefsins hefur aðallega snúist um efnið. Er efni á netin gott eða slæmt?

Færri spurðu, hvaða áhrif hefur það á okkur að nota veraldarvefinn?

Svarið felst í lengri titli bókar Nikulásar Carr - The shallows, what the internet is doing to our brains.

Í bókinni fjallar hann um áhrif tækni á hugsun mannsins og hvernig hún mótar samfélög okkar. Við höfum (innblásnir af Carr) fjallað um áhrif klukkunar, ritmáls og bókaprentunar á mannkynið og samfélögin. Það er í raun bara formáli að kjarna bókarinnar. Þar færir hann mjög sannfærandi rök fyrir því að sítenging okkar við netið, samskiptamiðla og snjallsímar séu bölvun. Áhrifin eru margþætt, á hugsun, rökvísi, tilfinningaþroska, samskiptahæfileika og vellíðan.

Heilinn er ekki greyptur í stein. Það sem við bjóðum heilanum upp á, mótar starfsemi hans. Með því að horfa á tónlistarmyndbönd allan daginn, venst heilinn tónlist og mikilli sjónrænni örvun. Hann þjálfast ekki í rökvísi, nærgætni eða náungakærleik á slíkum fóðrum. Heilar eru sveiganlegir, enska hugtakið er neuroplasticity.

Alnetið og sítengingin við það hefur áhrif á hugsun okkar. Við stöldrum stutt við á vefsíðum, lesum færri setningar, skimum frekar en að lesa, stiklum yfir en ígrundum ekki. Lestur á bók er allt öðru vísi, þar getur maður strandað á setningu og velt fyrir sér persónunni eða ráðgátunni. Stundum kvikna hugmyndir um mann sjálfann eða tilfinningar fólks sem auðgar líf okkar. Vefurinn er risastjór athyglisdreifari, sem er með gríðarlega útbreiðslu og flestar manneskjur á jörðinni innan seilingar. Líkingin í Matrix þríleiknum, þar sem manneskjur voru orkulindir fyrir vélar, er etv ekki svo fjarri lagi. Við, hin sítengdu og grunnhyggnu, dönsum í takti sem rafrásirnar og vélmálið setur.

Með því að lesa bókmenntir og ræða eðli lífsins við fólk í eigin persónu, venst heilinn rökhugsun, virðingu og tilfinninganæmni. Því hlýt ég að skilja við hér og lesa næstu bók. Why grow up, eftir Susan Neiman (undirtitil, subversive thoughts for an infantile age). Sú bók fjallar um æskudýrkun nútímans og hvernig stjórnvöld hagnast á því að friða almenning með einföldum hugmyndum. Til dæmis þeirri að það sé svalt að vera barnalegur og lummó að vera fullorðinn. Einföld leið til þess er dægurmála rigningin á alnetinu.

Góðar stundir.

Háskólar í hættu

Menntun er nauðsynleg fyrir okkur sem einstaklinga og samfélagið sem við tilheyrum.

Menntun gefur okkur tækifæri til að kynnast veröldinni og sögu hennar, því hvaða kraftar móta náttúruna (lifandi jafnt og dauða), hugmyndum um eðli mannsins, samfélaga og þjóða. Menntun hjálpar einstaklingum í leit að lífsfyllingu, tilgangi og félagsskap.

Háskólar eru æðsta menntastigið, og þar kemur fullorðið fólk og fær að kynnast og rannsaka margvísleg fræði og hugmyndir.

Ávextirnir eru margvíslegir. Margir tiltaka nauðsyn á menntun fyrir nýsköpun og efnahag og þjálfun sérhæfðs starfsfólks eða stétta, en ég held að mikilvægast sé þroskun á mannlegri og samfélagslegri færni einstaklinga. Óbeinir ávextir sem erfitt er að mæla, en sem stuðla engu að síður að traustu og hraustu samfélagi, sem getur tekist á við áskoranir framtíðar.

Ég skora á alla að skrifa undir áskorun til frambjóðenda og stjórnmálaflokka um að styðja háskóla á Íslandi á næsta kjörtímabili.

Háskólar í hættu.

Meðalframlag íslenska ríkisins á hvern ársnema í háskóla er tæplega 1,3 milljónir króna. Ísland er þar langt á eftir nágrannaþjóðum sínum því framlagið nemur rúmlega 2,2 milljónum króna að meðaltali annars staðar á Norðurlöndum.

Í aðgerðaáætlun Vísinda- og tækniráðs er markmiðið að styrkja fjármögnun háskólakerfisins hér á landi svo hún verði að minnsta kosti sambærileg við meðaltal annarra norrænna ríkja árið 2020. Ríkisfjármálaáætlun fyrir árin 2017-2021 sýnir hins vegar að engan veginn er komið til móts við ofangreint markmið.

Viðvarandi undirfjármögnun háskólanna dregur úr framþróun í samfélaginu og samkeppnishæfni landsins. Enn fremur er ljóst að ef ekki er lagt meira fé til reksturs háskólakerfisins þarf á endanum að fækka nemendum og draga úr fjölbreytileika í námsframboði.

Við undirrituð krefjumst þess að stjórnvöld setji menntamál í forgang og framfylgi fyrrgreindum markmiðum um fjármögnun háskólakerfisins með það að leiðarljósi að jafnmikið fjármagn fylgi hverjum háskólanema hér á landi og nemum annars staðar á Norðurlöndum árið 2020.