Loftslagsbreytingar: Orsakir og afleiðingar í ljósi viðræðna um nýtt samkomulag - erindi 28. sept

„Loftslagsbreytingar: Orsakir og afleiðingar í ljósi viðræðna um nýtt alþjóðlegt samkomulag 2015“

Hér birtist tilkynning frá Hinu íslenska náttúrufræðifélagi.

Stefán Einarsson flytur erindi á vegum Hins íslenska náttúrufræðifélags. Erindið verður flutt mánudaginn 28. september kl. 17:15 í stofu 132 í Öskju, náttúrufræðahúsi Háskóla Íslands. Aðgangur er öllum heimill og ókeypis.

Ágrip af erindi:

Niðurstöður vísindarannsókna sýna að loftslag hefur hlýnað að jafnaði um 0,85°C síðan 1880, að sjávarborð hefur hækkað um 0,19 metra síðan 1901, að ísþekja dregst hvarvetna saman og að höf hafa súrnað sem nemur 26% aukningar í styrk vetnisjónarinnar í sjónum. Þessi þróun mun halda áfram af auknum krafti ef ekki verður gripið í taumana.

Í desember næstkomandi er stefnt að nýju samkomulagi um loftslagsmál á fundi loftslagssamnings Sameinuðu þjóðanna í París. Samkomulagið mun setja ramma um loftslagsmál frá árinu 2020 og er jafnframt ætlað að stuðla að auknum metnaði í loftslagsmálum fram til 2020. Afar brýnt er að Parísarsamkomulagið verði metnaðarfullt þannig að dregið verði nægilega úr losun gróðurhúsalofttegunda á komandi árum og áratugum til þess að komast hjá alvarlegum afleiðingum loftlagsbreytinga.

Losun gróðurhúsalofttegunda hefur aukist mikið undanfarna áratugi og hefur aukningin verið örust frá síðustu aldamótum, aðallega vegna losunar frá brennslu jarðefnaeldsneytis og iðnaði. Samanlögð losun koldíoxíðs (CO2) frá árinu 1870 er um 1900 Gt (milljarðar tonna). Ef góðar líkur eiga að vera á að hlýnun jarðar haldist að meðaltali innan 2°C þarf að takmarka losun CO2 við 2900 Gt og er því rýmið sem enn er til losunar um 1000 Gt CO2. Árleg losun CO2 er nú um 35 Gt.

Orkunotkun og orkuframleiðsla veldur um 65% af heildarlosun gróðurhúsalofttegunda. Úrbætur í orkugeiranum vega því mest og fer mikilvægi þeirra vaxandi vegna aukinnar eftirspurnar eftir orku samfara fólksfjölgun og bættum efnahag. Nauðsynlegt er að minnka losun á hverja kílówattsstund af framleiddu rafmagni og draga úr losun vegna orkunotkunar í byggingum, samgöngum og iðnaði. Þetta má m.a. gera með beislun endurnýjanlegra orkugjafa og bættri orkunýtningu.

Um fjórðungur losunar gróðurhúsalofttegunda stafar frá landbúnaði og annarri landnotkun. Rekja má losunina m.a. til húsdýrahalds, áburðarnotkunar, skógareyðingar og losunar frá framræstu votlendi. Losunin hefur minnkað undanfarið aðallega vegna minni skógareyðingar og aukinnar skógræktar. Fólksfjölgun og breyttar neysluvenjur munu hins vegar kalla á aukið landrými til matvælaframleiðslu.

Stefán Einarsson (f. 1953) lauk BS-prófi í efnafræði og hafefnafræði frá Háskóla Íslands og doktorsprófi í efnafræði frá Háskólanum í Gautaborg árið 1986. Hann hefur starfað sem sérfræðingur í Umhverfis- og auðlindaráðuneytinu frá árinu 2007.

Sjá nánar á vef HÍN (http://www.hin.is/)

Aðlögun gena einstakrar heimskautaþjóðar - grænlendinga

Þegar Íslensk erfðagreining ruddi sér til rúms, var því haldið staðfastlega á lofti að íslendingar væru einstök þjóð til erfðarannsókna. Íslendingar væru erfðafræðilega einsleitir, afkomendur afmarkaðs hóps landnema og því sérstaklega heppilegir til rannsókna. Reyndar kom í ljós að erfðafræðileg fjölbreytileiki landans var meiri en haldið var fram. Flestar stökkbreytingar sem finnast í evrópu finnast einnig hérlendis, þótt eitthvað séu færri samsetningar þeirra hér en þar.

Á þeim tæplega 20 árum sem liðin eru hefur heilmargt gerst í mannerfðafræði, vegna raðgreiningar erfðamengis mannsins en ekki síst vegna framfara í sameindalíffræði og stofnerfðafræði.

Nýleg grein í Science lýsir rannsókn á erfðafræði einstakrar heimskautaþjóðar, Grænlendinga. Í ljós kemur að um 25% gena grænlendinga eru af evrópskum uppruna, en afgangurinn amerískur (eða austur-asískur, eftir því hvernig skilgreint er). Með því að greina breytileika í erfðamengi einstaklinga var hægt að skipta þeim í hreinræktaða eða dönskuskotna grænlendinga.

Danski stofnerfðafræðingurinn Rasmus Nielsen og félagar hans báru saman erfðamengi hreinræktaðra grænlendinga, evrópubúa og asíubúa. Þeir leituðu að stökkbreytingum sem voru algengar meðal grænlendinga en fátíðar annars staðar. Það eru erfðaþættir í genum sem geta tengst aðlögun að lífinu á heimskautaís. Sérstök áhersla var lögð á að greina breytileika í genum sem tengjast efnaskiptum og orkubúskap, þar sem fæða grænlendinga töluvert ólík fæðu evrópubúa.

Þeir fundu merki um náttúrulegt val á nokkrum genum, sem tengjast m.a. styrk LDL kólesteróls, þyngd og hæð. Það voru þá viss erfðafrávik (stökkbreytingar) sem voru algengari í grænlendingum en öðrum. Sumar stökkbreytingarnar tengjast reyndar líka hæð meðal evrópubúa, en reyndar ekki þyngd. Sem er pínkulítið forvitnilegt.

Rannsókn þessi sýnir að kortlagning erfðaþátta er möguleg í flestum stofnum manna. Erfðafræðileg einsleitni er ekki nauðsynleg forsenda þess að hægt sé að finna gen, ef þú býrð yfir nægilega flottum tólum til að greina skyldleika og blöndun hópa.

Pistillinn var lagfærður 24. sept. Lagfæringar á setningu um einsleitni/fjölbreytni sbr athugasemd Gunnars, og aðrar ambögur hlutust af hraðskrifum.

Grein Nielsens og félaga má lesa á vef science, ítarefni fyrir neðan.

Matteo Fumagalli o.fl. Greenlandic Inuit show genetic signatures of diet and climate adaptation. Science 18 September 2015: Vol. 349 no. 6254 pp. 1343-1347 DOI: 10.1126/science.aab2319

 

Sarah Tishkoff Strength in small numbers Science 18 September 2015: 1282-1283.

 

Greg Laden Micro-Evolution In Greenland: Inuit Diet, Weight, and Stature

 Scienceblogs.com September 18, 2015