Við erum samsett úr frumum og sameindum

Um miðbik síðustu aldar varð til ný fræðigrein á mörkum efnafræði og líffræði. Sameindalíffræði fjallar um sameindir eins og t.d. prótín, sykrur og kolvetni, sem finnast inni í öllum lífverum. Hún gerði vísindamönnum kleift að skilja eðli erfða, og rannsaka eiginleika fruma og lífvera.

Nú hefur sameindalíffræðin teygt anga sína víða. Hún er grundvöllur margra framfara í læknisfræði og landbúnaði, hún er nýtt í rannsóknum á vistkerfum og þróun og jafnvel sem verkfæri listamanna. Þekktast er etv. framleiðsla á insúlín með erfðatækni, og nú eru fjölmörg önnur lyf framleidd með aðferðum líftækninnar. Hið nýja hús Alvogens í Vatnsmýri, verður einmitt vettvangur framleiðslu samheita líftæknilyfja.

 

Sameindalíffræði hefur kollvarpað skilningi okkar á eiginleikum sjúkdóma, t.d. krabbameina eða hjartaáföllum. Með aðferðum hennar er hægt að rannsaka ferla sem aflaga fara í sjúkdómum, og jafnvel að þróa leiðir til að vinna gegn þeim. Íslenskir sameindalíffræðingar eru framarlega í rannsóknum á þessu sviði, sem dæmin sanna. Sigríður R. Franzdóttir og félagar eru t.d. að gen og kerfi sem stýra þroskun bleikjuafbrigðanna í Þingvallavatni. Ólafur E. Sigurjónsson hefur kannað hvernig má stýra þroskun stofnfruma með þáttum úr blóði. Guðrún Valdimarsdóttir náði að stýra stofnfrumum, og láta þær mynda litla hjartavísa. Þórður Óskarsson, sem fékk heiðursverðlaun Líffræðifélagsins í fyrra, stýrir rannsóknarhópi í Þýskalandi. Hann er að rannsaka áhrif umhverfis á stofnfrumur, með sérstaka áherslu á meinfarandi krabbamein.

 

Þessir líffræðingar munu allir halda erindi um rannsóknir sínar 7. mars 2014. Erindin verða í stofu 132 í Öskju, náttúrufræðahúsi HÍ.

 

Líffræðifélag Íslands og Líffræðistofa HÍ standa fyrir málstofunni.

 

Dagskrá má sjá vef Líffræðifélags Íslands. 

Mynd af tjáningu gena í fóstrum ávaxtaflugna. Litað er fyrir tveimur prótínum í einu, even-skipped, kruppel og giant. Úr grein Susan Lott og félaga frá 2007.

Amöbur allra landa - skjálfið

Veirur eru eitt af undraverkum lífheimsins. Líffræðingar þræta um hvort þær séu raunverulega lífverur, eða einhverstaðar á mörkum lífs og dauða. Flestar þeirra eru reyndar hættulegar, og valda frumum skaða, eða hreinlega drepa þær.

Fögurnar sem sýkja þarmagerilinn E. coli fjölga sér svo mikið inni í gerlinum, að á endanum springur hann. Sumar veirur þurfa að komast inn í kjarna frumna, eða amk. stugga þeim út í frumuskiptingu, til að komast í nauðsynleg hráefni og ensím. Aðrar veirur er sjálfbærari, að því leyti að þær geta sýkt frumur sem ekki eru í skiptingu. Stórubólu veiran er ein af þeim. 

Munurinn á stórubólu og t.d. venjulegri kvefveiru er mikill. Sú fyrrnefnda er með mörgun sinnum stærra erfðamengi (um 200.000 basa), og fjölmörg gen. Kvefveirur af ætt rhinoveira eru með um 7000 basa erfðaefni og handfylli gena.

Fyrir um 10 árum uppgötvuðust risaveirur, sem eru með 10 sinnum stærri en bóluveirurnar. T.d. er Pandoravirus salinus með 2473870 bp erfðamengi.

Nú hafa borist fréttir af því að amk. ein slík veira hefur lifað af í Síberíu. Franskir vísindamenn leituðu veira í 30000 ára gömlum sífrera og athuguðu hvort þær gætu sýkt amöbur. Ein mjög sérkennileg risaveira gat sýkt frumurnar, og rannsóknir sýna að þetta er ný gerð veira.

Höfundar rannsóknarinnar gera mikið úr því í greininni og viðtölum að mikil hætta sé af slíkum veiru- uppvakningum. Að mínu viti er þetta full miklar áhyggjur, því líkurnar á að veirurnar hoppi úr frosnum klumpi í lifandi mann eru harla litlar.

Athugasemdir við frétt mbl.is.

Fréttin Hætta á að banvænir vírusar vakni er frekar hrá þýðing á frétt Sky fréttastofunnar og BBC. Í fyrsta lagi þá er talað um veirur hérlendis, ekki vírusa. Einnig lauk fyrstu útgáfu fréttarinnar á hörmunum, sem á auðvitað að vera hörmungum. Einnig finnst mér of mikið lagt upp úr hættunni á faraldri í frétt mbl.is, og þar með étið hráar yfirlýsingar höfunda greinarinnar. Aðrir veirufræðingar hafa ekki jafn miklar áhyggjur, sbr umfjöllun Ed Young í Nature.

Ítarefni:

Matthieu Legendre ofl.  Thirty-thousand-year-old distant relative of giant icosahedral DNA viruses with a pandoravirus morphology PNAS 2014

Ed Yong Giant virus resurrected from 30,000-year-old ice Nature 03 March 2014

http://www.giantvirus.org/top.html

Leiðréttingar. Í fyrstu útgáfu stóð skelfið, ekki skjálfið í titli. Merkingin er sannarlega allt önnur, en samt nokkuð spaugileg líka.

Hætta á að banvænir vírusar vakni