Doktorsvörn, áhrif eiturefna á krækling

Úr tilkynningu

"Doktorsvörn í líffræði frá raunvísindadeild Háskóla Íslands

Í dag, föstudaginn 18. apríl fer fram doktorsvörn við  
raunvísindadeild Háskóla Íslands. Þá ver Halldór Pálmar Halldórsson,  
líffræðingur, doktorsritgerð sína “Cellular and physiological  
biomarker responses to pollutants in native and transplanted mussels  
(Mytilus edulis L.) in Iceland”. Andmælendur eru dr. John Widdows,  
prófessor, Plymouth Marine Laboratory, Englandi og dr. Kristín  
Ólafsdóttir, dósent í eiturefnafræði við læknadeild Háskóla Íslands.  
Dr. Lárus Thorlacius, deildarforseti raunvísindadeildar, stjórnar  
athöfninni sem fer fram í sal N-132 í Öskju – náttúrufræðahúsi,  
Sturlugötu 7 og hefst klukkan 14.00.

Ágrip
Á undanförnum árum hefur notkun á líffræðilegum mælikvörðum  
(bíómarkerum) aukist við mat á mengun sjávar. Með líffræðilegum  
mælikvörðum er átt við margvíslegar ástandsmælingar á lífverum, sem  
gefa til kynna álag af völdum mengunar, svo sem skemmdir á líkamsvef,  
raskaða starfsemi fruma eða líffæra eða jafnvel vansköpun.  
Líffræðilegir mælikvarðar gefa þannig til kynna almennt mengunarálag  
eða álag af völdum ákveðinna mengandi efna og eru mikilvægir til  
stuðnings greiningum á styrk mengandi efna.
Í doktorsverkefninu voru nokkrir líffræðilegir mælikvarðar metnir í  
kræklingi nærri íslenskum hafnarsvæðum, en þar eru ýmis olíusambönd,  
t.d. PAH efni, þungmálmar og efni úr botnmálningu skipa, oft í miklu  
magni. Beitt var frumulíffræðilegum (mat á skemmdum á einþáttabrotum  
erfðaefnisins, DNA viðbætur, o.fl.), lífeðlisfræðilegum (hraði  
öndunar, síunarhraði tálkna og hjartsláttur), auk lífefnafræðilegum  
mælikvörðum (framleiðsla á málmþíónum, o.fl.)
Í ljós kom að við hafnarsvæði er umtalsvert álag á krækling af völdum  
mengandi efna. Álagið kemur fram í skemmdum á erfðaefni kræklingsins,  
bæði séð í aukinni tíðni einþáttabrota og í DNA viðbótum, þar sem  
olíusambönd tengjast við erfðaefni, auk þess sem tilvist mengandi  
efna hefur áhrif á hjartslátt kræklingsins og öndun hans. Fæðuupptaka  
reyndist lítil vegna lamaðra bifhára. Lagt var mat á það hversu hratt  
þetta gerist hjá heilbrigðum kræklingi sem var fluttur á hafnarsvæði.
Niðurstöður rannsóknanna sýna að líffræðilegir mælikvarðar í  
kræklingi eru gagnlegir til að kanna ástand sjávar á norðurslóðum.  
Líklegt er að álag af völdum olíusambanda muni aukast með aukinni  
skipaumferð á norðurslóðum í framtíðinni og þessar aðferðir gera  
kleift að vakta slíkt álag.

Hlutar verkefnisins voru unnir í samvinnu við rannsóknarhópa frá  
Háskólanum í Stokkhólmi, Háskólanum á Flórens og Institue of Marine  
Science, Feneyjum. Í doktorsnefnd voru dr. Jörundur Svavarsson,  
prófessor við Háskóla Íslands, dr. Åke Granmo, prófessor við  
Gautaborgarháskóla og Kristineberg Marine Research Station og dr.  
Guðmundur Hrafn Guðmundsson, prófessor við Háskóla Íslands.  
Rannsóknirnar voru styrktar af Rannís og af Rannsóknasjóði Háskóla  
Íslands."