Þunglyndislyf og léleg tölfræði

Skríbertinn Ben Goldacre er í miklum metum hjá yðar æruverðugum. Ben skrifa pistla í the Guardian undir yfirskriftinni bad science. Hans sérgrein er að sundra lélegum rökstuðningi og gloppóttri tölfræði hvar sem hann er að finna. Skotmörk hans er bæði sjónvarpsfréttamenn, ljósritunarsinnaðir blaðamenn, snákasölumenn í öllum regnbogans litum og lyfjarisar. Ben hefur bent ítrekað á þá skelfilegu tilhneygingu lyfjarisanna til að birta bara jákvæðar niðurstöður úr lyfjaprófunum. En ef lyfja fyrirtæki prófar 20 lyf, er líklegt að eitt þeirra reynist hafa tölfræðilega marktæk áhrif (bara vegna tilviljunar - þegar miðað er við alfa upp á 0.05). Einnig eru áhrifin oft skelfilega veik, og spurning hvort jákvæðu áhrifin réttlæti hliðarverkanirnar, sem geta oft á tíðum verið ærið skrautlegar (og þjáningarfullar!).

Félagi vor Steindór Erlingson hefur ritað pistil í anda hr. Goldacres um þunglyndislyf og áhrif þeirra. Steindór þjáist af þunglyndi en er einnig ákaflega forvitinn og drífandi einstaklingur. Hann rýnir af fádæma skerpu í líkanið um að seratónín ójafnvægi sé ástæða þunglyndis, og sérstaklega notkun ákveðinna lyfja til að meðhöndla sjúkdóminn. Ef tilgátan um seratónin ójafnvægi er röng, þá er gagnast lyf gegn seratónin búskap ekki til meðhöndlunar. Þessu til stuðnings getur hann nokkura nýrra og eldri heimilda sem sýna fram á að mörg þunglyndislyf hafa ósköp veik ef þá marktæk áhrif sjúklingum til heilsubótar.

Ég hvet alla til að lesa pistillinn sem birtist í fréttablaðinu í dag og er einnig aðgengilegur á heimasíðu Steindórs.

Athugasemdir

[Harpa (IP-tala skráð) 8.1.2009 kl. 22:27]

Þetta er mjög fróðlegt að lesa og skýrir alveg mína reynslu af þunglyndislyfjum.

Ég var farin að halda að ég væri bara svona ómöguleg að geta ekki "batnað" af því að nota lyfin, en í 13 ára þunglyndi er ég búin að halda út samtals rúmlega 3 ár á 5 mismunandi SSRI lyfjum. Reynslan af þeim var vægast sagt svo slæm að það er skárra að sleppa þeim algjörlega og taka afleiðingunum en að taka lyfin og vera föst í síversnandi líðan með sífellt stærri skömmtum og örstuttum tímabilum á milli þar sem líðanin er ok.

Samt er það þannig að í hvert skipti sem ég fer til læknis þá reynir hann alltaf að koma mér á þunglyndislyf og það er eins of það sé engin önnur meðferð í boði, allavega ekki nein sem fátækur nemi hefur efni á. Það væri voða næs ef að læknir gæti skrifað upp á reglulega tíma hjá sálfræðingi eða geðlækni án þess að kostnaður af því væri meiri en af að taka lyfin. 

[Trausti Traustason (IP-tala skráð) 9.1.2009 kl. 00:14]

Það hefur ýmislegt verið sagt um þunglyndislyf og ærið misjafnt. Orsakir þunglyndis eru illa þekktar þó leitt hafi verið lýkum að ýmsum áhrifavöldum, þar á meðal erfðum. Lyf við þunglyndi virka á suma og aðra ekki. Algengt er að einstaklingar þurfi að prófa nokkrar tegundir áður en þeir finna sína tegund. Svo er ákveðið hlutfall sem lyfin virka ekki á þannig að þetta er ekki einfald og verður ekki einfaldað.

með kveðju

Trausti

p.s. Ég er að glíma við þunglyndi og er loksins búinn að finna það sem ég tel vera rétta lyfið fyrir mig

[Arnar Pálsson, 9.1.2009 kl. 10:14]

Takk fyrir athugasemdirnar Harpa og Trausti

Ég verð að viðurkenna að ég er ekki sérfróður um þunglyndi, en veit að það var mikil framför þegar samfélagið attaði sig á þvi að um sjúkdóm væri að ræða. Vissulega eru fordómar fyrir hendi, en það er okkar að berjast gegn þeim, fræða og halda umræðunni á gáfulegu plani.

Mig grunar að þunglyndi sé fjölþátta sjúkdómur, sem gæti orsakast af umhverfi auk galla í nokkrum líffræðilegum ferlum. Vera má að einn ferillinn sé tengdur seratónin búskap, en við getum næstum bókað að þeir hljota að vera fleiri. Þar af leiðir að lyf sem virka á eitt ferli munu ekki gagnast við galla í öðru ferli, jafnvel þótt að sjúkdómurinn birtist á svipaðann hátt í báðum tilfellum.

Í tilfelli þunglyndis, eins og margra annarra sjúkdóma, stendur vanþekking á orsökum og eðli meinsins meðhöndlun fyrir þrifum. Það er ákall til okkar allra um að slá ekki slöku við í rannsóknum, umönnun og fræðslu.

[Kristján Sigurður Kristjánsson, 9.1.2009 kl. 23:30]

"Þolvandamál varpa skugga á þessi vægu áhrif, sem sést á sjúklingum sem hættu í rannsóknunum vegna mikilla aukaverkana og sjúklinga sem tilkynntu um miklar aukaverkanir"  Segir í grein Steindórs.

Af lyfinu eða lyfleysunni? Eiga vísindaniðurstöður á byggjast á almennum kosningum?

[Arnar Pálsson, 10.1.2009 kl. 09:47]

Kristján.

Aukaverkanirnar eru að öllum líkindum af lyfinu, hið gagnstæða væri náttúrulega einnig forvitnilegt, og spurning hvort einhverjar niðurstöður liggi fyrir um slíkar lyfleysu aukaverkanir. 

Það ætti að duga að skipa sjúklingum tilviljanakennt í þrjá hópa, einn fær lyf, annar lyfleysu og sá þriðji hvorugt.

Vísindaniðurstöður byggja ekki á almennum kosningum, þær fást með vísindalegum tilraunum eða samanburði og tilheyrandi prófun tilgáta. Vísindalegar rannsóknir á mönnum, sem kunna bæði að ljúga og blekkja, sjálfan sig og aðra eru náttúrulega mikil kúnst, sérstaklega þegar niðurstöðurnar byggjast á vitnisburði viðkomandi. Fólk svarar spurningum mismunandi eftir því í hvaða samhengi þær koma, eftir orðalagi spurninga og eftir því hver spyr (manneskja eða talva).