Efnisleg gagnrýni

Í skýrslu hagfræðistofnunar er ekki bein hagnaður af veiðum á hval.

Hagnaðurinn sem vísað er til í umfjöllun fjölmiðla er álitin koma af óbeinum áhrifum af hvalveiðum, í gegnum vistkerfi hafsins.

Þessi óbeinu áhrif eru metin upp á 12 milljarða króna.

Hilmar Malmquist er vistfræðingur sem hefur um áratuga skeið rannsakað vistkerfi og hefur skrifað mikið um áhrif stórra sjávarspendýra á vistkerfi hafsins.

Hann segi: (af vefsíðu NSÍ).

að allt eins sé hægt að nota forsendur saman líkans til að mæla ekki með hvalveiðum

Hilmar hefur áður rætt þetta mál og sagt (í grein frá 2003):

Þá má fullyrða að svonefnt "fjölstofnalíkan" Hafrannsóknastofnunar, sem hvalveiðisinnar hafa mikið hampað til að réttlæta meintan skaða hvala á fiskistofnunum, gefur glannalega einfalda mynd af íslensku sjávarlífríki, en í líkaninu eru aðeins sex þátttakendur; þorskur, loðna, rækja og þrjár hvalategundir. Fyrir utan einfaldleika líkansins eru niðurstöður þess bæði umluktar svo víðum öryggismörkum og háðar svo mörgum óvissum forsendum að þær geta ekki talist áreiðanlegar við ráðgjöf á auðlindanýtingu sjávarlífvera ...

Þjóðin á allt betra skilið en að alast upp við ranghugmyndir um hvali og hvernig sjávarlífríkið umhverfis landið gengur fyrir sig.

Semsagt, hagfræðingarnir byggja niðurstöðu sína á mjög sveiganlegu líkani, og virðast einblína á "jákvæðustu aðstæður" til að reyna að réttlæta hvalveiðar við Ísland.

Maður hlýtur að spyrja, hverjir greiddu fyrir viðkomandi skýrslu?

Ég tek mér bessaleyfi og endurprenta grein Hilmars J. Malmquist frá árinu 2003, þegar mikið var rætt um að hefja hvalveiðar að nýju. (ég fann greinina á málefnin.is)

Laugardaginn 20. september, 2003

Vafasöm hvalveiðistefna of varasöm.

RÍKISSTJÓRN Davíðs Oddssonar með Árna M. Mathiesen sjávarútvegsráðherra í fararbroddi er í slæmum málum vegna hvalveiðistefnu sinnar. Ekki aðeins vegna vísindaveiðanna á hrefnunni, sem lýst er í Morgunblaðinu sem illa undirbúinni ákvörðun og fjölmiðlaklúðri sem skaðað hefur ímynd Íslands (sbr. Reykjavíkurbréf laugardaginn 23. ágúst), heldur einkum og sér í lagi vegna þess að rökin að baki hvalveiðistefnu ríkisstjórnarinnar eiga sér ekkert hald í líffræðilegu tilliti.

"Jafnvægið" í hafinu
Um nokkurra ára skeið hafa háværir málsvarar hvalveiða talað fyrir þeirri skoðun að hvalveiðar séu nauðsynlegar til að viðhalda svokölluðu "jafnvægi" í sjávarlífríkinu á Íslandsmiðum. Talsmenn jafnvægisins fullyrða að vistkerfið innan íslensku efnahagslögsögunnar hafi orðið fyrir skakkaföllum síðastliðin 15 ár, eða síðan stórhvalaveiðar lögðust niður árið 1989 eftir samþykkt Alþjóðahvalveiðiráðsins. "Ójafnvægið" sem nú ku ríkja í hafinu stafar að sögn jafnvægissinna af því að hvölunum hafi fjölgað óhóflega, þeir séu nú orðnir allt of margir og éti hvort tveggja í senn, allt of mikið æti frá fiskunum og óforsvaranlega stóran skerf úr nytjafiskistofnum okkar. Fækkun hvala með hvalveiðum sé því nauðsynleg til að koma aftur á jafnvægi í hafinu og, sem svo einkennilega vill til að er fylgifiskur hvalveiðanna, til að stækka nytjafiskistofnana á Íslandsmiðum!

Sjávarútvegsráðherra er fylgismaður jafnvægiskenningarinnar, eins og lesa má í fyrrnefndu Reykjavíkurbréfi, en þar segir hann m.a. um hvalveiðar að: "Auðvitað vonar maður að einn góðan veðurdag vakni menn til vitundar um að það er eðlilegt að nýta alla þætti vistkerfisins, ekki bara suma þeirra. Ef það sé ekki gert myndast ójafnvægi og markmiðið með nýtingunni sé að viðhalda jafnvæginu ...".

Hvað segja vísindin?
Jafnvægiskenningin á sér enga formælendur meðal vísindamanna í líffræði, enda er æði margt í kenningunni sem gengur engan veginn upp, hvorki í líffræðilegu tilliti né hvað varðar auðlindanýtingu sjávar almennt. Hugmyndir um jafnvægi og stöðugleika í náttúrunni, þar sem aðskiljanlegum lífverum er skipaður fastur og óumbreytanlegur sess samkvæmt guðlegri forskrift má rekja til kirkjunnar manna langt aftur í aldir. Það eimir greinilega enn eftir af þessari frumstæðu hugsun meðal íslenskra hvalveiðisinna á 21. öld.

Í ljósi fyrirliggjandi vísindalegrar þekkingar á vistkerfi sjávar, sem samanstendur af tugþúsundum tegunda í afar flóknu og síbreytilegu samspili, jafnt innbyrðis sín á milli og við ótal umhverfisþætti, má fullyrða að allar hugmyndir um eitthvert jafnvægi í hafinu um lengri eða skemmri tíma eru víðs fjarri raunveruleikanum. Jafnvægishugmyndin er í besta falli óskhyggja hagsmunaaðila í sjávarútveginum og í versta falli alger bábilja, en líklega hvort tveggja.

Jafnframt má fullyrða í ljósi vísindalegrar þekkingar á lífríki sjávar að sá skerfur sem hvalir éta af fiskum og æti frá fiskum er aðeins brot af því sem aðrir þættir í vistkerfinu éta af hinu sama. Í flestum sjávarvistkerfum heims éta fiskar langmest af fiski og æti frá fiskum. Sjófuglar eru einnig afar drjúgir, en einna drýgstir við átið af fiski og æti frá þeim eru marglyttur, burstaormar, pílormar og ótal önnur hrygglaus dýr sem svamla um í sjónum.

Þá má fullyrða að svonefnt "fjölstofnalíkan" Hafrannsóknastofnunar, sem hvalveiðisinnar hafa mikið hampað til að réttlæta meintan skaða hvala á fiskistofnunum, gefur glannalega einfalda mynd af íslensku sjávarlífríki, en í líkaninu eru aðeins sex þátttakendur; þorskur, loðna, rækja og þrjár hvalategundir. Fyrir utan einfaldleika líkansins eru niðurstöður þess bæði umluktar svo víðum öryggismörkum og háðar svo mörgum óvissum forsendum að þær geta ekki talist áreiðanlegar við ráðgjöf á auðlindanýtingu sjávarlífvera, allra síst þegar haft er í huga hve viðkvæmt mál hvalveiðar eru á alþjóðavettvangi.

Sjávarútvegsráðherra verður að vera samkvæmur sjálfum sér og útskýra hvernig jafnvægi getur komist á með því að einblína á hvali og nokkra nytjafiskistofna en leyfa bróðurpartinum af "fiskiafætunum" að leika lausum hala í hafinu. Forvitnilegt væri t.d. að sjá áætlun um hvenær marglyttuveiðar hefjast hér við land og hversu mörg tonn af hverri tegund fyrir sig þurfi að veiða árlega til að viðhalda meintu jafnvægi í hafinu.

Þáttur Hafró
Sjávarútvegsráðherra er e.t.v. vorkunn með þá fyrirætlan að stjórna einhverju sem ekki er til með hvalveiðum, hvað þá heldur að stjórna einhverju sem ekki fyrirfinnst með því að nýta "alla þætti" vistkerfisins. Það verður nefnilega að segjast eins og er að þáttur ráðgjafans, Hafrannsóknastofnunar, virðist ekki upp á marga fiska í þessu máli. Til dæmis er undarlegt að stofnunin hefur aldrei mér vitandi reynt að leiðrétta með eindregnum og skýrum hætti klisjuna um jafnvægið og nauðsyn hvalveiða til að stækka fiskistofnana, sem opinberir ráðamenn hafa ítrekað haft í frammi við ýmis tækifæri á undanförnum árum. Þetta er mjög bagalegt vegna þess að hætt er við að þetta líffræðilega fleipur festist í þjóðarvitundinni. Þjóðin á allt betra skilið en að alast upp við ranghugmyndir um hvali og hvernig sjávarlífríkið umhverfis landið gengur fyrir sig.

Jafnvægissinnar eiga bágt
Í áðurnefndu Reykjavíkurbréfi Morgunblaðisins kvartar sjávarútvegsráðherra yfir því að það sé mjög "erfitt að búa við þær aðstæður að þegar hvalveiðar væru annars vegar væri algengt að hvorki almenningur, stofnanir né jafnvel ríkisstjórnir tækju rökum"!

Ég efast reyndar um að ríkisstjórnir séu eitthvað móttækilegri fyrir rökum eða röklegri í orði og æði en aðrir, en á hinn bóginn er ég fullviss um að það er óvinnandi vegur fyrir ríkisstjórn Davíðs Oddssonar að sannfæra umheiminn um hið göfuga hlutverk okkar Íslendinga að viðhalda jafnvægi í N-Atlantshafi til hagsbóta fyrir vistkerfið. Ég tel víst að vísindasamfélagið, a.m.k. á líffræðisviðinu, bæði hér heima og þó einkum erlendis muni ekki sitja þegjandi undir þessum hjáfræðum um lífríki hafsins. Sumt er einfaldlega ekki hægt að selja og sumir selja sig einfaldlega ekki.

Þá sýnist mér að sjávarútvegsráðherra vanmeti rök og þekkingu annarra ríkisstjórna í andstöðu sinni gegn veiðum Íslendinga á stórhvölum. Það er t.d. forvitnilegt í þessu samhengi að skoða nýlegt rit sem gefið er út af bandaríska viðskiptaráðuneytinu (U.S. Department of Commerce) þar sem fjallað er um hvali og fiskistofna í heimshöfunum. Af lestri ritsins er ljóst að þekking innan bandaríska stjórnsýslustigsins á líffræði hvala og stöðu þeirra í sjávarvistkerfinu stendur mun nær raunveruleikanum en tilfellið er hér heima með ráðamenn þjóðarinnar.

Niðurlag
Það er brýnt að hafa í huga að veiðar á stórhvölum er afar viðkvæmt alþjóðamál, sérstaklega í ljósi sögulegra staðreynda um ofveiði á hvölum í heimshöfunum langt fram yfir miðja 20. öld. Í kjölfarið öðluðust hvalir táknræna merkingu í baráttunni fyrir umhverfisvernd almennt í heiminum. Þann sess skipa hvalir enn í dag og sætir það engri furðu. Vel má vera að Íslendingar súpi nú að ósekju seyðið af misgjörðum annarra þjóða fyrr á tímum. Ef þetta er tilfellið breytir það ekki hinu að það er sá raunveruleiki sem horfast verður í augu við af yfirvegaðri skynsemi í stað þvergirðingsháttar krydduðum þjóðernisrembu og hjáfræðum um lífríki hafsins.

Það verður að teljast mjög líklegt, ef heldur fram sem horfir með núverandi hvalveiðiforsendur ríkisstjórnarinnar, að hvalveiðistefnan muni fyrr en síðar bíða algert skipbrot og verða landi og þjóð til enn frekara tjóns og álitshnekkis en orðið er. Að stefna fram á alþjóðavettvangi með jafnvægiskenninguna á lofti og boðskapinn um að hvalveiðar séu nauðsynlegar af því að hvalirinr éti svo mikið af fiski er ekki aðeins móðgun við líffræðina sem vísindagrein heldur er verið storka heildarhagsmunum Íslendinga. Forsendur núverandi hvalveiðistefnu eru þar að auki algerlega óþarfar.

Allt sem til þarf að stunda hvalveiðar, vilji menn það á annað borð, er að stunda þær á þeim forsendum einum að veiðikvótar stefni hvalastofnunum ekki í hættu. Við ákvörðun kvóta verður að byggja á sem allra öruggasta stofnstærðarmati og ítrustu varfærni verður að gæta við útreikninga á veiðiþoli. Þetta er ekki nema eðlileg krafa í ljósi sögunnar á ofveiði hvala og stöðu þeirra í dag í umhverfismálum. Og svo má náttúrulega ekki fórna meiri hagsmunum fyrir minni. 

NSÍ gagnrýnir hvalveiðiskýrslu

Einkaleyfi á genum felld úr gildi

Vissar stökkbreytingar í BRCA1 og BRCA2 genunum auka líkurnar á brjóstakrabbameini, og hafði fyrirtækið Myriad genetics sjö einkaleyfi á greiningu á göllum í þessum tveimur genum.

American civil liberties union og tveir einkaaðillar sóttu dómsmál til að hnekkja þessum einkaleyfum.

Málið var metið á ríkisgrundvelli af dómaranum Robert W. Sweet (United States District Court). Ályktun hans var afgerandi, einkaleyfi á genum eru óviðeigandi því ekki er hægt að fá einkaleyfi á lögmálum náttúrunnar. Úr umfjöllun NYTimes. 

Judge Sweet, however, ruled that the patents were “improperly granted” because they involved a “law of nature.” He said that many critics of gene patents considered the idea that isolating a gene made it patentable “a ‘lawyer’s trick’ that circumvents the prohibition on the direct patenting of the DNA in our bodies but which, in practice, reaches the same result.”

The case could have far-reaching implications. About 20 percent of human genes have been patented, and multibillion-dollar industries have been built atop the intellectual property rights that the patents grant.

Í framhaldi greinarinnar var síðan rætt um afleiðingarnar. Mörg fyrirtæki, þar á meðal Decode genetics, byggja starfsemi sína að einhverju eða öllu leyti á þeirri hugmynd að hægt sé að selja erfðapróf. Myriad genetics hafði einkaleyfi á stökkbreytingum sem auka líkurnar á brjóstakrabba mjög mikið, og seldu konum erfðapróf fyrir brjósta og eggjastokkakrabbamein upp á $3000.

ACLU sótti málið einnig á grundvelli einkaréttar ákvæða stjórnarskrárinnar en Sweet dómari áleit ekki nauðsynlegt að meta málið á þeim grundvelli, einkaleyfalögin myndu duga til að meta málið.

Líklegt er að Myriad genetics vísi málinu til hæstaréttar.

Því miður gerist það veitt eru einkaleyfi á líffræðilegum fyrirbærum eða aðferðum vegna þess að matsaðilla vantar þekkingu til að meta þau almennilega.

Ítarefni

Judge Invalidates Human Gene Patent eftir  JOHN SCHWARTZ og ANDREW POLLACK New York Times. March 29, 2010

Turna Ray á www.genomeweb.com Can ACLU Expect to Win Its BRCA Gene Patenting Case Before it Even Gets to Trial?

Af vefsíðu ACLU Patents On Breast Cancer Genes Ruled Invalid In ACLU/PubPat Case

*Leiðrétting - fyrsti titillinn var alger skelfing "Óleyfilegt að fá einkaleyfi á genum", vonandi er sá nýi skárri. 30. mars 2010, kl 12.26.