Lok, lok og læs...

Fæstar lífverur stunda einkvæni. Fjölkvæni og endurteknar frjóvganir skapa grundvöll fyrir þróunarfræðilegt kapphlaup, t.d. milli karldýra sem vilja tryggja að kvenndýrið noti sæði þeirra en ekki annara keppinauta. Kapphlaupið fer fram á mörgum vígvöllum, karldýr seyta hormónum sem deyfa kynlöngun kvenndýra, þeir moka út sæði keppinauta með oft groddaralegum verkfærum, stunda efnahernað gegn öðrum sæðisfrumum og loka leiðinni fyrir sæði sem á eftir kemur.

Ormurinn (Caenorhabditis elegans) beitir þessari síðustu lausn. Forfeður kvikindisins var einkynja og eru skyldar tegundir nauðbeygðar til kynæxlunar. En ormurinn sjálfur er tvíkynja og getur frjóvgað sjálfan sig ef svo ber undir. 

Þetta hefur leitt til þess að valþrýstingur fyrir tappanum (sem er þýðing á "plug") sem notaður var til að hindra aðgengi annara karldýra minnkar töluvert. Ef þú ert alltaf að frjóvga sjálfan þig, þá er ekki mikil þörf á að koma í veg fyrir að aðrir æxlist við þig. (ætla ekki að rekja þetta frekar til að særa ekki blygðunarkennd lesenda).*

Í Nature vikunnar birtist grein eftir Palopoli, Rockman og félaga sem lýsir einangrun gensins sem skráir fyrir prótínum sem mynda tappann. Einnig er sýnt fram á að stökkbreytt útgáfa af geninu hefur náð hárri tíðni í ormastofninum. Í framhaldi af fyrri færslu um stökkbreytirófið er gaman að geta þess að stökkbreytingin er orsökuð af hoppandi geni, svokölluðum stökkli.

Mér fannst líka gaman að sjá að annar tveggja meginhöfunda Matt Rockman (gamall félagi vor frá Norður Karólínu) hafði varið tíma sínum vel. Hvað er skemmtilegra en skoða kynæxlun orma?

*Karldýr finnast í orminum, en þau eru mjög óalgeng. 

Að deyja fyrir vísindin

Hver eru banamein vísindamanna? Flestir deyja náttúrulegum dauðdaga en fáir farast við störf, eða vegna vinnu sinnar.

Nú berast fréttir af frá Kalíforníu um tilræði við vísindamenn, þar sem eldsprengjum hefur verið fleygt inn á heimili þeirra. Á síðustu þremur mánuðum hefur sex vísindamönnum við fylkisháskólann í Santa Cruz (University of California Santa Cruz) verið sýnd tilræði af þessu tagi. Sagt er frá þessum tilræðum í Science í nýlíðinni viku.

Svo virðist sem að um einn aðilla sé að ræða, sem hefur greinilega eitthvað við starf líffræðinga að athuga (vísindamennirnir hafa flestir stundað rannsóknir á músum eða ávaxtaflugum). Ekki veit ég hvað drífur fólk til voðaverka (af þeim virðist ofgnótt, eins og mannkynssagan og fyrirsagnir morgunblaðanna vitna um), en sem vísindamanni finnst mér tilræðin furðuleg.

Vísindamenn vinna flestir í þeirri sannfæringu að starf þeirra komi þjóðfélaginu til góðs, sumir eru drifnir af gróðahugsjón og vitanlega skaffar hégómi og metnaður vind í mörg segl. Auðvitað er fullt af vísindalega menntuðu fólki að moka froðu, skrifa einskísnýtar greinar og sóa peningum í vitleysu. Slík sóun er umborin þar sem vísindin hafa ekkert miðtaugakerfi, enga miðstýringu, og framfarir verða oft vegna þess að dyntóttur sérvitringur spurði réttrar spurningar og leitaði svars.

Hvaða sérvitringur myndi leggja lífið að veði fyrir uppgötvun? Blessunarlega breytir það litlu hvaða sérvitringur finnur svör við vísindalegum spurningum, t.d. er starfsemi hjartans óháð því hvort William Harvey eða einhver annar lýsti eiginleikum þess.