Rauða drottningin og hagfræði

Getur próf í dýrafræði bjargað efnahagnum?

Námsferill Matt Ridley var frekar hefðbundinn, hann lauk BS og doktorsprófi í dýrafræði. En að námi loknu varð hann vísindaritstjóri The economist, og vann sig síðar upp í ritstjóra amerísku útgáfunar. Nú er von á honum til landsins til að ræða efnahagsmál.

Framan af skrifaði Ridley mest um líffræði, best þekkta bók hans fjallar um ráðgátuna um kynæxlun, Rauða drottningin, kynæxlun og þróun mannlegra eiginleika (The Red Queen: Sex and the Evolution of Human Nature) (sjá einnig Þróun kynæxlunar).

Rauða drottningin er persóna í bók Lewis Carroll um Lísu Undralandi (Through the looking glass). Hún hleypur til þess að standa í stað. Leigh Van Valen sá í greiningu á steingervingum að aldur* tegunda hefði engin áhrif á líkurnar á því að þær deyja út. Með öðrum orðum, það skiptir ekki máli hversu lengi þú hefur verið að þróast, líkurnar á því að tegundin þín deyji út eru nokkurn vegin jafnar. Með orðum rauðu drottningarnar, lífverur hlaupa og hlaupa í lífsbaráttunni, án þess að komast úr sporunum. Þær verða að hlaupa til að deyja ekki út.

Van Valen setti fram tilgátuna um Rauðu drottninguna, sem fjallar um vopnakapphlaup milli lífvera og hraða útdauða í þróun. Matt Ridley vann síðan út frá þessari hugmynd í bók sinni um þróun kynæxlunar. Þar er hugmyndin sú að kynæxlun auki færni lífvera til að "hlaupa" með umhverfinu, sérstaklega hættulegu umhverfi eins og sýklum eða sníkjudýrum.

Skrif Matt Ridley hafa síðan fjallað um mörg önnur viðfangsefni, byggingu erfðamengisins, samspil erfða og umhverfis og núna síðast aðlögunarhæfni mannkyns. Það er efni bókarinnar Skynsami bjartsýnismaðurinn: hvernig auðlegð þróast ( The Rational Optimist: How Prosperity Evolves). Þar útskýrir og rökstyður hann þá skoðun sína að mannkyninu sé ágæt framtíð búin, vegna þess hversu sveiganleg og lærdómsfús við erum. Einnig sér hann mikið notagildi í hagnýtingu náttúrulegra ferla í hagfræði og mannlegu samfélagi, ekki síst lögmála þróunarkenningarinnar (sjá t.d. How Darwin would reform Britain's banks).

Ég er ekki sammála öllum málatilbúnaði Ridleys, en hlakka samt til að hlýða á erindi hans næsta föstudag (27. júlí 2012 kl. 17:30–19.00 í Öskju, stofu 132 í Háskóla Íslands). Erindið er á vegum Rannsóknarseturs um nýsköpun og hagvöxt í samstarfi við Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála við Háskóla Íslands, og heitir „Hvers vegna ég er bjartsýnn af skynsemisástæðum“ (Why I am a Rational Optimist).

Ítarefni:

http://www.rationaloptimist.com/home

http://leighvanvalen.com/

*Aldur tegunda segir til um hversu lengi þær viðhaldast í jarðlögum. Sumar tegundir staldra stutt við en aðrar má finna í jarðlögum sem spanna marga tugi alda.

 

 

Bévítans krækiber í nefi

Sakleysislegt stopp við foss og berjabrekkur breyttist í fjölskylduharmleik. Undir bláhimni glittaði á svartar perlur í lynginu, krækiber voru byrjuð að þroskast. Ekki voru þau stór, og sæt voru þau varla, en ekki er að slíku spurt þegar berjaveiðieðlið er vaknað.

Við týndum nokkrar handfyllir og í gáfum nokkur þeirra yngispiltnum tæplega tvævetra í plastmáli. Drengur kunni kostinum vel og tíndi berin upp í sig af miklum móð, en kapp er best með forsjá. Þegar upp á heiðina var komið heyrðist harmakvein úr aftursætinu. Piltungur hafði ruglast á pípum. Það tókst að losa tvö krækiber úr nösinni með lipurð. Því miður sat eitt ber eftir í nefholinu, sallarólegt og ekki líklegt til hreyfa sig af sjálfsdáðun.

Nefsugan var grafin upp þegar heim var komið, en hún reyndist ekki nægilega öflug. Næst ráðfærðum við okkur við Dr. Google, sem leiddi okkur á greinina: The ‘Parent's Kiss’: An Effective Way to Remove Paediatric Nasal Foreign Bodies. Þar er lýst "foreldrakossi" (parents kiss), aðferð til að losa hluti úr barnanefum. Aðferðin er í stutt máli þessi.

Leggðu fingur yfir nös þeim megin sem aðskotahluturinn er ekki í.

Settu varir þínar yfir munn barnsins.

Andaðu þéttingsfast upp í munn barnsins.

Við þetta myndast þrýstingur í munni og hluturinn þrýstist út úr nösinni, stundum í fylgd með horslummu.

ATHUGIÐ: Mælt er með að hafa samband við heilsugæslu, hjúkrunarfræðing eða lækni þegar barn er með aðskotahlut í nefi. Ekki er víst að þetta henti í öllum tilfellum. Samkvæmt greininni var mælt með að hámarki 5 tilraunum. Óreglulegir hlutir hreyfast trauðla við gust þennan.

Samkvæmt greininni reyndist þetta vel í 60% tilfella (31 barn tók þátt í rannsókninni), og best á hringlótta og litla hluti. Hið himneska krækiber uppfyllti það skilyrði. Reyndar gerðist ekkert í fyrstu atrennu, en pjakki líkaði atlotin og bað um "Meia". Þá komst hreyfing á krækiberið og það tyllt í sér í nasagættina. Piltungur var fullsáttur, og reyndi að bera sig eftir berinu (en við hentum þvi safnhaugakassann).

Á næstu vikum:

Hvernig á að framkvæma nýrnaskipti í heimahúsi.

Fjaðraígræðsla milli gæsar og manns sem vörn gegn skalla.

Rakstur á líkamshárum með alnáttúrulegum hraunhellum.

Stígvél full af kúamykju koma í veg fyrir fótavörtur.

Heimildir:

The ‘Parent's Kiss’: An Effective Way to Remove Paediatric Nasal Foreign Bodies

Neeraj Purohit, Shalina Ray, Tom Wilson, and OP Chawla Ann R Coll Surg Engl. 2008 July; 90(5): 420–422. doi:  10.1308/003588408X300966