Arfleifð Darwins: af hverju stunda ekki fleiri kynæxlun?

Fyrir rúmum áratug sótti ég samdrykkju háskólanema í líffræði heimspeki og guðfræði. Fjallað var um hvort réttlætanlegt væri að klóna lífverur eða ekki. Auvitað man ég ekki orðaskipti og atburðarásina í smáatriðum, en fékk fína tusku í andlitið fyrir athugasemd mína um notagildi kynæxlunar (ég var með lista af punktum um ágæti kynæxlunar, og hélt því fram að klónun væri ónauðsynleg). Ég man ekki hver það var, en viðkomandi benti mér góðlátlega á að kynæxlun væri ekki það sama og kynlíf. Vissulega fer þetta stundum saman hjá mannfólki, en undantekningar eru þekktar. Kynlíf bleikjunnar er t.d. merkilega platóskt. Hængurinn og hrygnan dansa í vatninu, en snertast ekkert, og að endingu dæla þau kynfrumum sínum á botn vatnsins eða læksins og vona að allt fari vel. Það þarf sjúklega snertifælið mannfólk væri til í að stunda svoleiðis "kynlíf".

Kynæxlun er reyndar ráðgáta. Hvers vegna í ósköpunum ættu lífverur að eltast við það að finna maka, eyða púðri í að ná athygli hans, leggja orku í kynfrumur en fá síðan bara að setja HELMING af genunum sínum í hvert afkvæmi? Það væri miklu skynsamlegra að búa bara til einfalt ljósrit af sjálfum sér, það væri bæði ódýrara, fljótlega og tryggt að hver einstaklingur væri með afrit af ÖLLUM genum foreldrisins.

Samt sem áður er kynæxlun ríkjandi æxlunarform meðal fjölfrumunga. Það er einnig forvitnilegt að tegundir sem hafa lagt kynæxlun á hilluna og nota eingöngu kynlausa æxlun, þær virðast ekki endast. Ef þú stundar kynlausa æxlun, þá eru meiri líkur á að tegundin þín deyji út. Þetta hljómar smá eins og áfellisdómur predikarans - sjálfsfróun er ekki guði þóknanleg!

Snæbjörn Pálsson skrifaði kafla í bókina Arfleifð Darwins um þetta efni. Hann fjallar um ráðgátuna um kynæxlun og tíundar þær skýringar sem settar hafa verið fram á þessu furðulega fyrirbæri sem kynæxlun er.

Snæbjörn var einnig í viðtali hjá Birni og Sævari í Vísindaþættinum á útvarpi sögu nú í vikunni. Hann fjallaði þar meðal annars um þróun kynæxlunar, og líffræðilega fjölbreytni.

Kápan á Arfleifð Darwins var hönnuð af Bjarna Helgasyni listamanni. Hann býr í Bjadddnalandi (www.bjadddni.com) og hefur verið að hanna boli byggða á teikningum sínum fyrir kápuna á Arfleifð Darwins. Ég hef séð prufur og fullyrði að myndirnar eru það fegursta sem fest hefur verið á tau hérlendis á öldinni.

Leiðrétting: Vendetta benti mér á ritvillu, í setningunni "Ef þú stundar kynlausa æxlun, þá eru meiri líkur á að tegundin þín deyji út" stóð kynæxlun, sem kollvarpar merkingunni.

Íslenskar rannsóknir á líffræðilegri fjölbreytni

Líffræðileg fjölbreytni (biodiversity) er í brennidepli. Sameinuðu þjóðirnar tileinkuðu árið 2010 líffræðilegri fjölbreytni. Vefsíða verkefnisins er The International Year of Biodiversity. 

Markmið hins alþjóðlega árs líffræðilegar fjölbreytni er að benda á:

• Mikilvægi líffræðilegrar fjölbreytni fyrir líf okkar, og hvernig fjölbreytnin er að minnka.
• Hvað fólk er að gera til að verjast tapi á líffræðilegri fjölbreytni.
• Hvernig fólk er að fagna hinu alþjóðlega ári líffræðilegrar fjölbreytni.

Hérlendis hefur merkilega lítið verið gert af þessu tilefni. Tilraun til úrbóta er að efna til ráðstefnu um rannsóknir á líffræðilegri fjölbreytni. Líffræðifélag Íslands og Vistfræðifélag Íslands standa fyrir ráðstefnunni ásamt samstarfsaðillum (sjá tilkynningu neðst). 

En hvers vegna að rannsaka fjölbreytni á Íslandi, allar tegundir sem finnast hér finnast líka erlendis? Ástæðan er sú að líffræðileg fjölbreytni er ekki bara mæld í fjölda tegunda. Fjölbreytning getur birst á allavega fjórum sviðum:

Fjölda tegunda

Mismunur á milli tegunda - hversu ólíkar eru tegundirnar

Breytileiki innan tegunda og stofna - stofnar eru mismunandi, t.d. er breytileiki inna górilla margfallt meiri en finna má milli manna.

Breytileiki í vistkerfum og búsvæðum lífvera

Tilkynning:

Íslenskar rannsóknir á líffræðilegri fjölbreytni
Ráðstefnan verður haldinn laugardaginn 27. nóvember 2010 í Norræna húsinu. Gert er ráð fyrir dagskrá frá 9:00 til 18:00, fyrst yfirlitserindi, síðan styttri fyrirlestrar og veggspjaldakynning.
Vísinda- og fræðimenn sem rannsaka líffræðilega fjölbreytni eru hvattir til þess að senda inn ágrip og/eða skrá sig á ráðstefnuna fyrir 13. nóvember næstkomandi. Netfang fundarins er [e-mail] - þar er tekið á móti skráningu og ágripum.Tilgreinið við skráningu hvort þið sækist eftir því að vera með erindi eða veggspjald.
Heppilegast er ef ágrip fylgi stöðluðu formi, sem notað var á síðustu líffræðiráðstefnu. 
Skráningargjald er 500 kr - ókeypis fyrir nemendur. Innheimtist á staðnum.
Skipulagsnefnd mun setja saman dagskrá og reyna að tryggja að fjölbreytilegar rannsóknir verði kynntar. Því gæti verið að einhverjir umsækjendur yrðu beðnir um að kynna veggspjald frekar en vera með erindi.
Skipulagsnefnd: Ingibjörg S. Jónsdóttir, Tómas G. Gunnarsson, Snæbjörn Pálsson og Arnar Pálsson 

Yfir 1.200 lífverur uppgötvaðar á áratug