Orð á bók og skjá

Er einhver munur á því að lesa á bók eða skjá?

Naomi S. Baron kafar í þessa spurningu í nýlegri bók sem heitir orð á skjá (Words onscreen). Tækniframfarir hafa verið mjög hraðar undanfarna tvo áratugi, veraldarvefurinn(netið), fartölvur, snjallsímar, spjaldtölvur og rafbækur hafa farið sigurför um heiminn. En margir hafa velt fyrir sér hvort að böggull fylgi skammrifi, fylgir hinu mikla aðgengi og hagræði einhverjir gallar eða annmarkar?

Ritmál er nokkur þúsunda ára gamalt en bækur fyrir alla er nýrra fyrirbæri. Þegar prenttæknin og prentun á pappír komst á kjöl brustu allar gáttir. Bækur urðu almúgans, ekki bara presta og bókara höfðingjanna. Hægt var að prenta kver, skýrslur, ljóðabálkar og tímarit í kjölfarið og upplýsingar flæddu greiðlegar um samfélagið.

Hvað lesum við og hvernig?

Í upphafi bókar sinnar, segir Baron frá rannsókn á lesendum, sem fengu annað hvort Chekhov eða léttari lesningu. Þeir sem lásu Chekhov voru næmari á tilfinningar annara og voru færari um meðaumkun/hluttekningu en hinir sem lásu reifara.

Spurningin sem Baron hefur samt mestan áhuga á er sú hvort að miðillinn skipti máli. Lesum við öðru vísi á skjá en á bók?

Flestir þekkja þá upplifun að vafra um netið, glugga á fyrirsagnir og skoða myndir. Lesa upphaf greinar og halda síðan áfram því mynd á spássíu heillaði. Rannsóknir sýna að lestur á netinu fylgir F mynstri. Fólk les fyrstu setninguna eða línuna vandlega, gluggar síðan í upphaf næstu málsgreinar og athyglin er yfirleitt horfin þegar neðst í textan er komið (líkurnar á að meðal lesandinn lesi það sem er í þessum sviga eru ansi litlar).

Það er ekki ætlun mín að endursegja bókina hér, en ég skora þig að kaupa hana og lesa. Helstu ályktanir höfundar eru að fyrir styttri fréttir og samantektir þá skiptir miðillinn ekki máli. En ef fólk vill lesa lengri texta eða sökkva sér í efni, er sniðugra að nota bók en rafbók. Ástæðan er sú að fólk á auðveldara með að einbeita sér að bókinni, það heldur einbeitingu lengur og áttar sig betur á uppbyggingu efnis. Það að halda í bókina, og fletta síðum virðist hafa heilmikið að segja upp á skynjunina, og einnig tilfinninguna. Rafbækur eru einhvern vegin óraunverulegri (því þær eru ekki til, nema sem upplýsingar á diski eða drifi).

Rafbækur eru einnig ósýnilegar, fólk hefur bækurnar sínar upp í skáp, hjá bókafíklum eins og frænku minni og mér í tvöföldum röðum, þversum og í stöflum. Það að sjá kjölinn tengir þig við bókina. Þú færð ekki sömu tengingu við rafbók í möppu í snjallsímanum.

Að læra á bók eða rafbók?

Sem háskólakennari er mér umhugað um að nemendur læri. Þótt háskólanám sé uppbyggt af námskeiðum um tiltekin efni og fagsvið, er í því sameiginlegur þráður. Háskólanemar þurfa að læra og þjálfa fagleg vinnubrögð. Það felur í sér að kafa í texta, kennslubækur, fræðibækur, yfirlitsgreinar og rannsóknargreinar. Og geta melt og greint innihald textans. Þeir þurfa einnig að geta skrifað, t.d. á prófum eða í ritgerðum. Nemendur þurfa einnig að geta unnið að verkefnum, t.d. leysa dæmi, gera tilraunir, greina gögn, taka viðtöl ofl. Slíkt krefst líka skipulags, úrvinnslu og skrifta. Jafnvel fyrirlestra þarf að skrifa, því þeir þurfa inngang, meginmál og ályktanir eins og hvursdagslegir stílar.

Baron vísar í fjölda kannanana og rannsókna sem sýna að nemendur eiga auðveldara með að einbeita sér að prentuðum texta en rafrænum. Það er meiriháttar niðurstaða í veröld þars sem mikill þrýstingur er á að rafbókavæða kennsluefni og kennslubækur. Ef nemendum gengur betur að einbeita sér, skilja, melta og endursegja efni sem prentað er, þá eigum við ekki að leggja ofuráherslu á rafbækur.

Raftæki, spjaldtölvur og farsímar eru vitanlega orðinn veruleiki í vestrænum samfélögum, og það er einnig mikilvægt að skóla kenni börnum að nota þessi tæki rétt. Og slökkva á þeim þegar við á. Sem er í kennslustofunni (og jafnvel skólanum).

Bókin er okkar vængir og rætur

Í síðasta pistli fjölluðum við stuttlega um váleg tíðindi. Fleiri og fleiri íslendingar lesa enga bók á ári. Það er áhyggjuefni því bækur hjálpa okkur að þroskast sem tilfinningaverur, á þeim svífum við um söguna og veraldir heimsins, lærum og eflumst sem þegnar samfélagsins og hugsandi verur.

Þótt það sé skiljanleg mótsögn í því að skammast yfir netlestri á netinu, vil ég hvetja fólk til að fækka flökkustundunum og "klikkunum" og lesa sem flestar bækur. Helst góðar.

Ítarefni og skyldir pistlar:

Steven Poole. Wall Street Journal 19. feb. 2015. The Reader on the Prowl Even the smartphone-toting, text-messaging generation prefers to study using real books. It makes things easier to remember.

Arnar Pálsson | 11. júní 2015 Bókin er vængir og rætur

Arnar Pálsson | 12. janúar 2015 Hin mörgu andlit Plágunar og snilld Alberts Camus

Arnar Pálsson | 1. desember 2014 Fólkið mitt og fleiri dýr, eins og Gerry Durrell

Bókin er vængir og rætur

Nemendur í háskólum lesa margar bækur, skrifa langa stíla, halda fyrirlestra og leysa verkefni.

Lestur er nauðsynlegur fyrir þá sem ætla sér að klára stúdentspróf og ekki síður háskólapróf. Það er mjög ánægjulegt að margir hafi sótt um í háskólanám í HÍ, rúmlega 8000 manns á þessu ári. Athugið að á Íslandi fæðast milli 4000 og 5000 börn á ári. Hluti þessa fjölda eru því nemendur sem eru að skipta um brautir, hefja nám að nýju eða útlendingar sem sækja hingað í auknum mæli (sérstaklega í framhaldsnám*).

Nýlega fréttist að fleiri og fleiri íslendingar lesa lítið sem ekkert, amk ekki bækur. Í Fréttablaðinu 10 júní sagði:

Þeim sem aldrei lesa bækur hefur fjölgað úr 7 prósentum í 13,3 prósent á fjórum árum, eða um 90 prósent. Þetta kemur fram í könnun sem Capacent vann fyrir Félag íslenskra bókaútgefenda. Alls lásu 86,7 prósent 18 ára eða eldri að minnsta kosti eina bók á síðasta ári.

Lestrarhlutfallið hérlendis er með því hæsta sem þekkist. En það er áhyggjuefni að lestrarmynstrið sé að breytast, og hlutfall þeirra sem ekki lesa bækur að aukast.

Kolbeinn Proppe skrifar leiðara Fréttablaðsins í dag og segir:

Þegar til þess er horft að við lok grunnskóla geti 30 prósent drengja ekki lesið sér til gagns, eins og birtist í rannsókn sem gerð var í desember 2013, verður málið enn alvarlegra.

Eitt sem kemur strax upp í hugann er hækkun á bókaskatti um áramótin. Kolbeinn útskýrir:

Formaður Rithöfundasambandsins benti á að nýverið hefði virðisaukaskattur á bækur verið hækkaður. Illugi Gunnarsson, mennta- og menningarmálaráðherra, benti á að það hefði gerst um áramótin og væri ekki hægt að skýra hnignunina með því. Það er alveg rétt hjá ráðherra, en engu að síður eru skilaboðin það alvarleg að það er rétt að grípa til allra ráðstafana. Auka veg bókarinnar með öllum tiltækum ráðum.

Það er rétt að bókaskatturinn orsakaði ekki þessa breytingu, en hann mun ekki auðvelda okkur að snúa henni við. Ef vandamál steðjar að er mikilvægt að finna leiðir til úrbóta, og það að lækka bókskattinn er einföld og skynsöm leið.

Aðrar augljósar leiðir eru:

1) Lesa meira fyrir börnin.

2) Lesa fleiri bækur fyrir framan börnin.

3) Hlýða börnum yfir þegar þau lesa.

4) Tala um bækur við vini sína, börn og fleiri (sjálfan sig).

5) Gefa fólki bækur og biðja um bækur að gjöf.

6) Ganga í opinbert bókaleynifélag og predika bækur við hvert tækifæri...

*Við í líffræðinni auglýsum eftir framhaldsnemum alþjóðlega og eru útlendingar meirihluti umsækjenda. Það kemur jafnvel fyrir að enginn íslendingur sæki um.

Ítarefni:

Kolbeinn Proppe Visir.is 10. júní 2015 Þeim fjölgar um 90% sem aldrei lesa bók

Kolbeinn Proppe Visir.is 11. júní 2015 Bókinni allt

Stefán Hrafn Jónsson. „Hvernig hefur fæðingartíðni breyst gegnum árin? “. Vísindavefurinn 30.11.2006. http://visindavefur.is/?id=6415. (Skoðað 11.6.2015).

 

Átta þúsund vilja í HÍ

Doktorsgráðan skilar launalækkun

Eftirfarandi grein birtist í Fréttablaðinu. Hún er endurbirt að áeggjan höfunda.

---------------------------------------

Brennandi áhugi og metnaður er oftast það sem drífur fólk til þess að fara í doktorsnám. Þótt fæstir geri sér von um ofurlaun þegar ákveðið er að leggja vísindin fyrir sig hvarflar það þó varla að neinum að doktorsprófið sjálft skili launalækkun. Þannig er nú samt raunin á Íslandi í dag.

Nýdoktorar: Meiri menntun, lægri laun
Nýdoktorar (e. postdoctoral researchers) starfa í háskólasamfélaginu við vísindarannsóknir eftir doktorspróf. Stór hluti nýdoktora starfar við Háskóla Íslands (HÍ) og tilheyrir Félagi háskólakennara (FH). Þegar samið var um launahækkanir hjá FH árið 2014 hækkuðu akademískir starfsmenn um 4–5 launaþrep og starfsmenn stjórnsýslu um 3–4 launaþrep. Nýdoktorar hækkuðu ekki um eitt einasta launaþrep.

Laun nýdoktora virðast vera einhliða ákvörðuð af samkeppnissjóðum landsins og ljóst er að þessi laun hafa ekki á nokkurn hátt fylgt launaþróun í landinu. Doktorsgráðan virðist, ótrúlegt en satt, gjarna fela í sér lækkun launa.
Í stefnumörkun Háskóla Íslands árið 2006 var lögð mikil áhersla á eflingu rannsókna og doktorsnáms. Efling doktorsnámsins átti án efa ríkan þátt í að styrkja stöðu Háskóla Íslands sem viðurkennds alþjóðlegs rannsóknarháskóla. Bág kjör nýdoktora og aðstöðuleysi þeirra er aftur á móti í hróplegu ósamræmi við yfirlýsta stefnu.

BA/BS- og MA/MS-gráður skila hærri launum
Laun nýdoktors eru töluvert lægri en meðallaun annarra ríkisstarfsmanna með háskólapróf. Þegar launakönnun Bandalags háskólamanna (BHM) fyrir árið 2013 er skoðuð má sjá að meðallaun fólks með BA/BS-gráðu (sem lokið hefur um þriggja ára háskólanámi) eru 65 þúsund krónum hærri en nýdoktora (sem lokið hafa um átta ára háskólanámi) við HÍ árið 2015 og laun MA/MS-menntaðra (sem lokið hafa um fjögurra til fimm ára háskólanámi) eru 100 þúsund krónum hærri. Einnig eru fjölmörg dæmi um að einstaklingar lækki í launum þegar doktorsnámi lýkur og þeir taka við starfi nýdoktors við Háskóla Íslands.

Nokkur raunveruleg dæmi
Starfsmaður Háskóla Íslands með doktorspróf gegndi stöðu sem krafðist meistaragráðu en þáði nýdoktorsstöðu innan sömu stofnunar sem krafðist doktorsprófs. Þrátt fyrir auknar menntunarkröfur lækkaði viðkomandi í launum um 70.000 kr. á mánuði við þessa tilfærslu.

Sálfræðingur sem starfaði innan Landspítala Háskólasjúkrahúss lauk doktorsprófi og fór í kjölfarið að sinna störfum nýdoktors. Ef sálfræðingurinn hefði þess í stað unnið sem klínískur sálfræðingur á Landspítala hefðu mánaðarlaun hans verið um 80.000 kr. hærri. Þess í stað eru kjör sálfræðingsins – sem er á fertugsaldri, með doktorsgráðu og talsverða starfsreynslu – sambærileg við laun nýútskrifaðs 27 ára sálfræðings án nokkurrar starfsreynslu.

Einstaklingur færði sig úr sambærilegu starfi við HÍ yfir í aðra stöðu nýdoktors innan sömu stofnunar. Við þetta lækkaði viðkomandi verulega í launum og var ekki kunnugt um þessa lækkun fyrr en eftir tæplega þriggja vikna vinnu í nýju stöðunni. Manneskjan, sem var fyrirvinna heimilisins með tvö börn á framfæri og himinhá námslán, hrökklaðist að lokum frá störfum vegna fjárhagsörðugleika. Hún fékk vinnu utan háskólans og tvöfaldaði við það laun sín.

Náttúrufræðingur sem starfaði við rannsóknir á Landspítala Háskólasjúkrahúsi hlaut styrk frá Nýliðunarsjóði Háskóla Íslands. Við það var Háskólinn orðinn vinnuveitandi hans í stað Landsspítalans og sjálfkrafa lækkaði viðkomandi starfsmaður í launum um 100.000 kr. á mánuði. Þessi starfsmaður situr enn á sömu skrifstofunni og vinnur enn að sömu rannsóknum. Það eina sem breyttist (fyrir utan doktorsgráðuna og aukna reynslu starfsmannsins) var hinn nýi vinnuveitandi og verri kjör.

Ástandið óviðunandi
Við þetta er að sjálfsögðu ekki hægt að una. Nýdoktorar styðja heilshugar þá kröfu að menntun skuli metin til launa og ætla sér ekki að sitja hjá í kjarabótum í þetta sinn.

Nýdoktorar fagna því að nýkjörinn rektor Háskóla Íslands, Jón Atli Benediktsson, hafi lýst því yfir að hann ætli að beita sér fyrir því að nýdoktorar fái sömu tækifæri og aðrir akademískir starfsmenn innan HÍ og að þeim sé boðið upp á sanngjörn launakjör miðað við reynslu þeirra og menntun – kjör sem séu samkeppnishæf á alþjóðlegum vettvangi.

Með þessi vilyrði í farteskinu getum við nýdoktorar því ekki annað en verið bjartsýnir og bíðum þess full eftirvæntingar að sjá kjör okkar leiðrétt.

Landnám grjótkrabba við Ísland 9. júní

Þriðjudaginn 9. júní ver Óskar Sindri Gíslason doktorsritgerð sína í líffræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Landnám grjótkrabba (Cancer irroratus) við Ísland (Invasion of the Atlantic rock crab (Cancer irroratus) in Icelandic waters).

Andmælendur eru dr. Erik Bonsdorff, prófessor við Åbo Akademi University í Turku í Finnlandi, og dr. Bernd Hänfling, vísindamaður við Háskólann í Hull í Bretlandi.

Leiðbeinandi var dr. Jörundur Svavarsson, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.
Auk hans sátu í doktorsnefnd dr. Snæbjörn Pálsson, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands, og dr. Halldór Pálmar Halldórsson, forstöðumaður Rannsóknaseturs Háskóla Íslands á Suðurnesjum.

Dr. Eva Benediktsdóttir, dósent og deildarforseti Líf- og umhverfisvísindadeildar Háskóla Íslands, stjórnar athöfninni.

Ágrip rannsóknar

Í doktorsverkefninu eru landnámi grjótkrabba (Cancer irroratus) við Ísland gerð skil, útbreiðslu hans við landið, þéttleika og erfðabreytileika. Grjótkrabbinn fannst fyrst við Ísland árið 2006 í Hvalfirði. Fundur grjótkrabbans hér við land er um margt áhugaverður, ekki síst fyrir þá staðreynd að þetta er í fyrsta skipti sem tegundin finnst utan sinna náttúrulegu heimkynna sem liggja meðfram austurströnd Norður-Ameríku, frá Suður-Karólínu til Labrador í norðri. Hér er landnámi grjótkrabbans lýst frá því hann fannst fyrst hér við land og hvernig hann hefur breiðst út til dagsins í dag, en rannsóknir á útbreiðslu og þéttleika hafa farið fram bæði á fullorðnum einstaklingum, sem og lirfum. Samhliða rannsóknum á grjótkrabba hafa fengist mikilvægar grunnupplýsingar um þéttleika tveggja algengustu krabbategundanna á grunnsævi við Ísland, þ.e. bogkrabba (Carcinus maenas) og trjónukrabba (Hyas araneus).

Niðurstöður rannsóknanna sýna að grjótkrabbi er orðinn algengasta krabbategundin á mjúkum botni á grunnsævi við Suðvesturland. Útbreiðsluaukning krabbans hefur verið mjög hröð og þekur samfelld útbreiðsla hans nú um 50% af strandlengjunni, frá Faxaflóa til Vestfjarða, auk þess sem hann finnst á blettum allt norður í Eyjafjörð. Erfðafræðilegur breytileiki grjótkrabbans var skoðaður bæði innan hans náttúrulegu heimkynna í Norður Ameríku og við Ísland en þetta er í fyrsta skipti sem erfðabreytileiki innan tegundarinnar er skoðaður.

Niðurstöður rannsóknanna sýndu fram á að erfðabreytileiki innan Íslands er svipaður og í Norður-Ameríku. Jafnframt kom í ljós að erfðafræðileg aðgreining er meðal stofna sunnan og norðan Nova Scotia í Norður-Ameríku sem líklega má rekja til atburða sem áttu sér stað í kjölfar síðasta jökulskeiðs. Landnám og útbreiðsla grjótkrabbans við Ísland hefur gengið hratt fyrir sig og virðist honum vegna vel við Ísland. Hár erfðabreytileiki, skortur á landnemaáhrifum, hröð útbreiðsla og hár þéttleiki bæði lirfa og fullorðinna einstaklinga benda til að tegundin þrífist vel við Ísland og sé komin til að vera.

Þriðjudagur, 9. júní 2015 - 13:00

http://www.hi.is/vidburdir/doktorsvorn_i_liffraedi_oskar_sindri_gislason

Askja

Stofa 132

Brjáðæðislega sniðug leið til að greina síld

Hvernig er hægt að greina sundur stofna fiska?

Ein leið er að nota stofnerfðafræði og meta erfðafjarlægðir.

Önnur leið er að finna auðmælanlegan eiginleika sem háður er breytileika í mörgun genum, en sem kann einnig að endurspegla lífssögu einstaklingsins.

Kvarnir fiska eru staðsettar í innra eyra í höfuðkúpu þeirra (ég er ekki klár á hlutverki þeirra).

Lögun kvarna er breytileg milli tegunda og rannsóknir Lísu A. Libungan verðandi doktors (í dag 5. júní kl 14) sýna breytileika innan tegundar. Lísa rannsakaði síldarstofna og þróaði nýja aðferð (brjálæðislega fljótvirka og snilldarlega sniðuga) til að vinna myndir af kvörnum og greina mun á milli stofna.

Hér að neðan er mynd frá Lísu af síldarkvörn og nánari upplýsingar um doktorsverkefni hennar.

Föstudaginn 5. júní kl 14:00 í hátíðarsal HÍ, ver Lísa Anne Libungan doktorsritgerð sína í líffræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Aðgreining síldarstofna (Identification of herring populations).

Andmælendur eru dr. Albert K. Imsland, prófessor við Háskólann í Bergen og sviðsstjóri fiskeldissviðs hjá Akvaplan Niva í Noregi, og dr. Henrik Mosegaard, prófessor við Tækniháskólann í Danmörku (DTU) og sviðsstjóri Sjávarnytjadeildar DTU Aqua.

Leiðbeinandi var dr. Snæbjörn Pálsson, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands, en einnig sátu í doktorsnefnd dr. Guðmundur J. Óskarsson, sérfræðingur hjá Hafrannsóknastofnun, og dr. Gunnar Stefánsson, prófessor við Raunvísindadeild Háskóla Íslands.

Dr. Eva Benediktsdóttir, dósent og deildarforseti Líf- og umhverfisvísindadeildar, stjórnar athöfninni.

Ágrip

Þekking á stofnlíffræði fiskistofna er mikilvæg fyrir árangursríka fiskveiðistjórnun og fyrir skilning á útbreiðslu, farmynstri og til verndunar á líffræðilegum fjölbreytileika. Atlantshafssíldin (Clupea harengus) er ein af þeim tegundum í heiminum sem státar af mestum lífmassa allra sjávarfiska og hefur verðmæti hennar orðið til þess að áhersla hefur verið lögð á rannsóknir er snúa að stofnstærðarmati, lifnaðarháttum, líffræði og stofnlíffræði hennar. Líflandafræði síldarinnar er afar flókin og eru stofnar gjarnan skilgreindir út frá hrygningarsvæðum og hrygningartíma.

Í þessari rannsókn hef ég þróað tvær aðferðir sem hægt er að nota til þess að aðgreina síldarstofna: erfðamörk (örtungl) sem hægt er að nota í erfðarannsóknum og hugbúnað (shapeR) til að rannsaka útlitseinkenni kvarna. Umfangsmikil sýnataka var framkvæmd á tveimur tegundum af síld, Atlantshafssíld og Kyrrahafssíld (Clupea pallasii), víðs vegar í Norður-Atlantshafi, meðfram strandlengju Noregs, Rússlandi og í Kyrrahafi. Niðurstöður samanburðar sem byggði á örtunglum gat ekki greint erfðafræðilegan mun á milli stofna í Norður-Atlantshafi, hins vegar fannst munur á kvarnaútliti. Þennan breytileika var hægt að rekja til þriggja svæða á kvörnunum og var fylgni á milli útlitsbreytileika þeirra og hrygningartíma. Flokkari sem byggði á þessum útlitseinkennum gat greint í sundur stofna sem blandast á fæðuslóð, íslensku sumargotssíldina og norsk-íslensku vorgotssíldina, með 94% nákvæmni. Í tveimur rannsóknum á fjarðarstofnum í Noregi var hægt að nota kvarnaútlit til að aðgreina stofnana og í samanburði á stofnum meðfram strandlengju Noregs kom í ljós að stofnar sem voru nær hver öðrum í fjarlægð voru líkari í kvarnalögun en stofnar sem voru fjær. Þetta sýndi fram á að breytileiki í kvarnaútliti er tengdur breiddargráðu í fjarðarstofnunum í Noregi og líklegt er að þessir stofnar hafi takmarkað far og séu einangraðir. Kvarnaútlit var borið saman meðal tveggja síldartegunda, Atlantshafssíldar og Kyrrahafssíldar, og meðal undirtegunda Kyrrahafssíldarinnar.

Niðurstöður sýndu að síld í Beringshafi í NV-Kyrrahafi var líkari síld í N-Noregi og Barentshafi en síld í NA-Kyrrahafi, en þær niðurstöður eru í samræmi við erfðarannsóknir á þessum sömu stofnum. Niðurstöður þessara rannsókna sýna að hægt er að nota útlitseinkenni kvarna til að aðgreina síldarstofna, undirtegundir og tegundir á stórum og smáum landfræðilegum kvarða.

Ályktun um stuðning við Náttúruminjasafn Íslands

Fundur Líf- og umhverfisvísindadeildar 2. júní 2015 samþykkti ályktun um stuðning við Náttúruminjasafn Íslands.

Náttúruminjasafn sem varðveitir náttúruminjar og miðlar þekkingu um náttúru Íslands hefur verið lengi á döfinni. Starfsemi náttúruminjasafns og Háskóla Íslands er  nátengd og hefur Háskólinn ítrekað sýnt vilja til að styðja við slíka þekkingarmiðlun, m.a. með uppbyggingu húsnæðis í samstarfi við Náttúruminjasafn Íslands og forvera þess.

Ályktunin hljóðar svo:

Deildarfundur Líf- og umhverfisvísindadeildar Háskóla Íslands hvetur forystu Verkfræði og náttúruvísindasviðs og aðra stjórnendur Háskóla Íslands til að leggjast á árar með Náttúruminjasafni Íslands til að tryggja uppbyggingu á aðstöðu fyrir starfsmenn og sýningarhald sem geri safninu kleift að uppfylla lögbundin verkefni sín. Enn fremur verði leitast við að efla rannsóknasamstarf HÍ og Náttúruminjasafns Íslands.

Með ályktuninni fylgdi greinargerð.

Kennsla og rannsóknir í náttúrufræðum við Háskóla Íslands eiga sér sterkar rætur í Náttúrugripasafni Íslands, sem komið var á fót af Hinu íslenska náttúrufræðifélagi 1889 en var afhent menntamálaráðuneytinu 1947 með kvöðum um hýsingu safnsins og starfsemi þess. Sigurður Þórarinsson var deildarstjóri í Náttúrugripasafninu frá þessum tíma þar til hann varð prófessor í landfræði og jarðfræði við nýstofnaða raunvísindadeild H.Í. árið 1968. Náttúrugripasafnið var þannig mikilvægur bakhjarl og síðan samstarfsaðili Háskólans á sviði náttúrufræða. Um nokkur ár var safnið sameinað Náttúrufræðistofnun í húsnæði að Hlemmi, en síðan skildu leiðir og í Safnalögum 2001 var Náttúrugripasafnið tilgreint sem eitt af þremur höfuðsöfnum þjóðarinnar, ásamt Þjóðminjasafni og Listasafni Íslands.

Sjá lengri greinargerð á vef Líf og umhverfisvísindastofnunar HÍ.

Mynd af Loftskeytastöðinni er af vef HÍ.

 

Simpansar myndu elda, ef þeir hefðu tækifæri til þess

Er betra að borða matinn strakz eða bíða á meðan hann er eldaður?

Flestir halda að simpansar vilji helst hráan mat og skorti getuna og þolinmæðina til að elda mat.

Rannsóknir dýrafræðinga og atferlisfræðinga frá Harvard í Kongo sýna að apar eru tilbúnir að bíða eftir því að sæt kartafla sé elduð, frekar en að borða hana hráa. Það sýnir að þeir vilja frekar eldaðan mat og að þeir hafi þolinmæði til að bíða eftir matseldinni.

Rannsókninni var lýst í grein í Proceedings of the Royal society B og fjallað var um hana á vef New York Times. Þar má sjá myndbönd af hegðun simpansanna, og þeim tilraunum sem gerðar voru.

Ítarefni:

James Gorman Chimps Would Cook if Given the Chance, Research Says NY Times 2 júní 2015.

Felix Warneken, Alexandra G. Rosati Cognitive capacities for cooking in chimpanzees

DOI: 10.1098/rspb.2015.0229 3 June 2015

Fríð og fjölbreytileg fiðrildi

Fiðrildi eru listaverk lífheimsins. Tærir litir og heillandi mynstur prýða vængina. Sumir eru með regluleg mynstur á meðan aðrir eru með "augu", sem líta út eins og rándýr að stara á mann. Á myndinni hér fyrir neðan má líka sjá dæmi um fiðrildi sem eru með ólík mynstur á efra og neðra byrði vængjanna.

Myndin er tekin í Náttúrufræðisafni Michigan State háskóla síðastliðið sumar.

Það er ansi merkilegt að háskóli fylkisins er með ljómandi laglegt náttúrufræðisafn. Á meðan getur Ísland ekki sýnt þann myndarskap að sjá til þess að Náttúruminjasafn komist á laggirnar.

Á vængjum fiðrilda er hægt að ferðast til Suður ameríku átjándu aldar og slást í för með Humbolt, Muller og Bates, sem könnuðu náttúru frumskóganna.

The guardian er besta blað í heimi

Í gamla Íslandi voru dagblöð gefin út af félögum tengdum stjórnmálaflokkum eða eignamönnum. Hér voru stærstu aðillarnir ekki sjálfstæð dagblöð, sem lögðu áherslu á vandaða blaðamennsku, blaðamennskunar vegna. Heldur voru það Þjóðvilji vinstri aflanna og Morgunblað sjálfstæðisflokksins.

Sem stráklingi fannst mér Mogginn alltaf læsilegastur, amk. fréttirnar frá útlöndum og skrýtlurnar. Þegar maður flutti til útlanda, og fékk aðgang að netinu opnaðist fyrir manni heimur vandaðrar blaðamennsku, og kröfurnar jukust.

Í áratug hef ég alltaf getað leitað í The Guardian eftir mjög vandaðari umfjöllun um atburði í Evrópu og á heimsvísu.

Blaðamenn the Guardian er einnig ekkert heilagt. Þeir grafa upp sannleikann um feilspor hægri manna og vinstri manna, ríkra og fátækra glæpamanna, og reyna að setja hlutina í stærra samhengi en "maður myrti mann".

Dæmi um stórar fréttir í dag.

Fears NSA will seek to undermine surveillance reform

Sem fjallar breytingar á bandarískum lögum, sem varða persónuvernd. Lagabálkurinn the Patriot act, sem opnaði á að bandaríska ríkið (NSA) njósnaði um bandaríska og erlenda borgara, féll úr gildi og nú stendur yfir umræða um endurbætur.

Isis captured 2,300 Humvee armoured vehicles from Iraqi forces in Mosul

Hryðjuverkasamtökin Is halda áfram að styrkjast, m.a. vegna vanhæfni Írakska hersins.

Ukraine prisoners stranded in legal limbo on the frontline of a war

Hvað gerist fyrir fanga í fangelsi, sem er ekki lengur hluti af landinu sem þeir voru dæmndir í? 17000 fangar í austurhluta Úkraínu fá engin svör við þeirri spurningu.

Fyrsta konan í 194 ár

Fjör í fjöruborðinu

Lífríki fjörunar er einstakt. Þar er sífelldar sveiflur, í hita, raka, sólarljósi(geislum), seltu og ágangi annara rándýra. Íbúar fjörunar þurfa að takast á við sveiflurnar eða hagnýta sér þær.

Í lok síðasta árs fór ég í gönguferð á Seltjarnarnesi á háfjöru, og tók m.a. þessa mynd.