Frábært framlag íslenskrar erfðagreiningar

Íslensk erfðagreining gaf landspítalanum jáeindaskanna, sem mun nýtast til að greina nokkrar gerðir krabbameina og jafnvel alzheimer.

Það er staðreynd að íslenskt heilbrigðiskerfi hefur verið í fjársvelti, jafnt hefur skort fjármagn fyrir launum, tækjum, rekstrarvörum og húsnæði. Ábyrgðin á fjársveltinu er stjórnvalda, núverandi og fyrrverandi.

Vonandi verður gjöf ÍE til þess að stjórnvöld og alþingi hysji upp um sig brækurnar og bæti laun starfsfólks (ekki bara setja lög á þá) og efli tækjakostinn í nýjum spítala.

Ekki nútíma læknavísindi án skanna

Ný erfðatækni mikið framfaraspor

Rannsóknir á varnarkerfum baktería leiddu vísindamenn að einstöku kerfi, sem nú hefur verið hagnýtt fyrir erfðatækni. Erfðatækni gengur út á að breyta genum lífvera eða bæta við genum, eða jafnvel hanna frá grunni.

Tæknin til þess hefur verið ansi margslungin og tímafrek, en með nýrri tækni Crispr er hægt að breyta genum á auðveldari hátt. Síðdegisútvarpið fjallaði um crispr tæknina í viðtali við Ernu Magnúsdóttur. Til stuðnings má sjá grein eftir Amy Maxmen The Genesis engine í The Wired. Í umfjöllun síðdegisútvarpsins segir m.a.

„Þetta er algjör bylting," segir Erna Magnúsdóttir, sérfræðingur við læknadeild um hin nýtilkomnu Crispr-tækni sem vísindamenn nota til að erfðabreyta lífverum.

„Tilurð þessarar tækni er svolítið skemmtileg og lýsandi fyrir hvað það getur verið erfitt að spá fyrir um hvað er sniðugt að rannsaka og hvað ekki," segir hún. Það voru vísindamenn sem voru að rannsaka ónæmiskerfi í bakteríum sem komust á sporið. „Bakteríur hafa sitt eigið ónæmiskerfi, [vísindamönnunum] datt í hug að nota þessa aðferð sem bakteríur nota til að þekkja vírusa til þess að breyta erfðaefni í spendýrafrumum og heilkjörnungum yfir höfuð. Þeir uppgötvuðu að það væri hægt og það er í rauninni grundvöllurinn fyrir þessari nýju Crispr tækni.“

 

 

Doktorsvörn: samspil örveruflóru í þörmum og hýsils

Á kerfislíffræðisetri HÍ er stundaðar rannsóknir á samspili örvera og þarma. 

-----------

Föstudaginn 14. ágúst ver Almut Katrin Heinken doktorsritgerð sína í líffræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið Skorðað líkan af efnaskiptasamspili milli hýsils og örveruflóru í þörmum (e. Constraint-based modeling of host-microbe and microbe-microbe metabolic interactions in the human gut).

Andmælendur eru dr. Albert V. Smith, Hjartavernd, Íslandi og dr. Adam Godzik, prófessor við Sanford Burnham Prebys Medical Discovery Institute, Bandaríkjunum.

Leiðbeinandi er dr. Ines Thiele, prófessor við Luxembourg Centre for Systems Biomedicine, University of Luxembourg, Lúxemborg. Auk hennar sátu í doktorsnefnd dr. Ronan MT Fleming, visindamaður við Luxembourg Centre for Systems Biomedicine, University of Luxembourg, Lúxemborg og dr. Ólafur Sigmar Andrésson, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.

Dr. Eva Benediktsdóttir, dósent og deildarforseti Líf- og umhverfisvísindadeildar Háskóla Íslands stjórnar athöfninni.

Ágrip af rannsókn

Í þörmum manna er flókið vistkerfi örvera sem er mikilvægt fyrir heilsu hýsilsins. Sýnt hefur verið fram á að truflun á samsetningu örveruflóru í þörmunum getur valdið sjúkdómum. Til að skilja undirliggjandi gangverk þessara tengsla á milli örveruflórunnar og heilsu hýsilsins þarf vélræn, tölvulíkön sem spáð geta fyrir um samspilið. Tölvulíkön af efnaskiptanetum byggð á afmörkun eru smíðuð handvirkt út frá erfðamengjum marklífveranna, genum og lífefnafræðilegri þekkingu. Þessum efnaskiptanetum er umbreytt í tölvutæk stærðfræðigrunduð líkön sem geta spáð fyrir um svipfar lífveru í tilteknu umhverfi. Líkönum af þessu tagi hefur verið beitt með góðum árangri til að spá fyrir um samspil milli margra tegunda lífvera en hefur sjaldan verið beitt til að rannsaka samspil hýsils og örvera. Í verkefni því sem hér er lýst var þróaður rammi til að spá fyrir um efnaskiptasamspil milli hýsils og örveruflóru hans. Þar sem efnaskiptanet fyrir dæmigerðar samlífisverur í þörmum voru ekki til staðar í byrjun verkefnisins voru tvö efnaskiptanet af fulltrúum tveggja helstu fylkinganna í örveruflóru þarma útbúin handvirkt og sannreynd. Líkönum af þessum efnaskiptanetum var fyrst beitt til að spá fyrir um efnaskiptasamspil örveru og músarhýsils og, með því að tengja saman tölvulíkan og þekkingu sem fengin var með ræktun frumna í tilraunaglösum, var spáð fyrir um efnaskiptagetu algengrar lítt rannsakaðrar en mikilvægrar þarmaörveru. Þar á eftir var byggt flóknara tölvulíkan af örveruflóru með því að bæta við efnaskiptanetum af níu örverum til viðbótar. Með því að tengja saman líkanið af örveruflórunni og víðtækt efnaskiptanet af mannsfrumu var hægt að spá fyrir um áhrif örveranna á efnaskipti í mönnum. Tölvulíkanið sýndi fram á að frá sjónarhorni mannsfrumunnar er hægt er að líta á gerlaflóruna sem aukalíffæri. Auk þess voru örverurnar ellefu tengdar saman í pörum á alla mögulega vegu í mismunandi næringarumhverfi og hegðun paranna flokkuð sem samhjálp, gistilíf, sníkilíf eða samkeppni. Geta örveranna til að sýna samhjálp með því að skiptast á næringarefnum var bundin við tegund og háð súrefnislausu umhverfi.

Í stuttu máli, þá var sýnt að nota má tölvulíkön byggð á tafmörkunum til að spá með vélrænum hætti fyrir um efnaskiptasamspil hýsils-örveru og örveru-örveru. Tölvulíkan með mörgum lífverum, sem hér var þróaður og prófaður, getur auðveldlega tekið inn hvaða hýsil og fjölda örvera sem er og mun hafa mikið gildi í að greina vistkerfi þarmanna og þau áhrif sem það hefur á hinn mannlega hýsil og heilsu hans.

Nokkrar myndir af kríum við Öskju

Myndir teknar fyrr í sumar, af kríum í ætisleit við tjarnirnar framan við Norræna húsið og Öskju.

 Kríurnar er enn í fullu fjöri, og verja svæðið sitt af miklu harðfylgi. Fyrir skemmstu sá ég hóp fólks á hlaupum frá tjörninni vegna mótmæla kríanna.

Reykjanes þakið lúpínu eftir 20 ár

Alaskalúpína var flutt til landsins til að hjálpa til við endurheimt örfoka lands, eins og t.d. á söndum suður með sjó eða við Heklu. Hún reyndist ágæt til síns brúks, en í ljós kom að hún nemur einnig gróið land, eins sjá má í nágrenni Reykjavíkur. Nærtæk dæmi eru Esjuhlíðar, Keldnaholt og Rauðhólar, sem hljóta að verða umskírðir í Bláhóla bráðum.

Þorvaldur Örn Árnason skrifar um þetta í Fréttablaði dagsins (5. ÁGÚST 2015).

Séð út um bílrúðu – og fram í tímann

Reykjanesbrautin er fordyri Íslands. Flestir sem koma til landsins njóta útsýnis þaðan. Hraunið með mosa, fléttum, lyngi, kjarri og margs konar blómum og grösum er undurfagurt og sérstakt á heimsvísu. Síbreytilegt eftir árstíðum og hvort það er bleyta eða þurrkur. Við sem keyrum Reykjanesbrautina nær daglega verðum seint leið á að horfa út um bílrúðurnar.

Eftir tvo áratugi gefur þarna fátt annað að líta en eina jurt – að vísu fallega – en hún mun afmá þessa sérstöku ásýnd að mestu, skyggja á þann gróður sem fyrir er og fela að mestu mishæðir í hrauninu.

Eftir 20 ár verður leitun að vegspotta á Suðvesturlandi þar sem alaskalúpína blasir ekki við. Reynið að ímynda ykkur það! Lúpínan er öflug uppgræðslujurt og gullfalleg – en allt er best í hófi. Einhæfni er leiðigjörn og niðurdrepandi. Viljum við gefa börnum okkar og barnabörnum þetta í arf?

Með greininni eru tvær myndir, sem ég með bessaleyfi endurbirti hér.

 

 

 Þorvaldur lýsir myndunum svona:

Báðar myndirnar eru teknar af Reykjanesbraut um miðjan júlí sl. Önnur er tekin skammt utan við Vatnsleysustrandarvegamót þar sem enn gefur að líta form og liti hraunsins og Keili í baksýn. Hin myndin er tekin nokkrum kílómetrum utar þar sem lúpínan er að þétta sig að vegkantinum og úr þessu er lítil áhrif hægt að hafa þar á. Fyrir um áratug síðan voru þarna nokkrir stakir lúpínutoppar sem fáir tóku eftir. Slíka toppa er nú að finna víða við brautina – m.a. í grófinni milli akreinanna – sem munu mynda álíka breiðu meðfram mestallri brautinni á svo sem einum áratug nema eitthvað verði gert til að stemma þar stigu við. Sama þróun er í gangi við flesta þjóðvegi á Reykjanesskaga og í nágrenni Reykjavíkur og víðar um landið.

Á ferðum mínum um landið undanfarin 9 ár, hef ég færst nær niðurstöðu Þorvaldar. Það er of sterklega orðað að segja að Reykjanes verði þakið lúpínu eftir 20 ár, en svæðið mun taka róttækum breytingum ef ekkert verður að gert. Hefðbundin íslensk flóra eins og mosalyngið á Reykjanesskaga á sér ekki viðurreisnar von gegn lúpínunni.

Það er okkar að ákveða hvort eða hvernig við stemmum stigu við henni.

Slæm hugmynd að reka Hönnu og Sigríði

Stundum gerir fólk ótrúlega furðulega hluti.

Nýráðinn dagskrárstjóri rásar 1 Þröstur Helgason ákvað nýlega að reka Hönnu G. Sigurðardóttur og Sigríði Stephensen, án viðunandi skýringa.

Guðmundur A. Thorsson ræddi þetta í Fréttablaðinu (að reka konur) í morgun.

Á dögunum voru tvær reyndar og snjallar útvarpskonur, Hanna G. Sigurðardóttir og Sigríður Stephensen, reknar frá Ríkisútvarpinu eftir langt og farsælt starf af Þresti Helgasyni, tiltölulega nýráðnum dagskrárstjóra Rásar eitt á RÚV. Hann hefur ekki rökstutt brottreksturinn en sagði einhvers staðar að hann gæti ekki tjáð sig um málefni einstakra starfsmanna; gefur þar með til kynna tillitsemi við þær brottreknu, lætur liggja að því að eitthvað kunni að vera við störf þeirra að athuga – sem ekkert bendir til að sé satt.
Maður á ekki að reka fólk nema það geri eitthvað af sér eða standi sig illa; það er ekki dyggð að reka fólk.

Hanna og Sigríður er frábærir útvarpsmenn og hafa þjóðinni mikið að færa.

Hanna er einnig öflugur starfsmaður útvarpsins, eins og sást á niðurskurðartímunum 2012-2013. DV fjallaði um ræðu hennar á samstöðufundi starfsfólks. Þar sagði Hanna:

síðustu viku gripu stjórnendur aftur til aðgerða. Enn harkalegri en fyrr. 60 starfsmenn. Út frá forsendum fjárlagafrumvarps sem enn hefur ekki verið samþykkt, ekki einu sinni komið til annarrar umræðu.

Hafi þessar síðustu aðgerðir engu að síður verið óhjákvæmilegar, vakna spurningar um hvar þær koma aðallega niður. Harðast á Rás 1. Þar fækkar um 12 manns þegar allt er talið. Um það bil helming starfsmanna. Tónlistardeildin er rústir einar, 1 og 1/2 stöðugildi eftir í þáttagerð, eitt til viðbótar í yfirumsjón. Og jóladagskráin í vinnslu, dagskrá sem að stórum hluta stendur saman af tónlist - hún er í uppnámi. -Einum af þremur þulum hent út samstundis, á tíma þegar mest mæðir á þessum starfsmönnum; annar fylgir í kjölfarið um áramót. -Átta störf á fréttastofu, Kastljósið lemstrað með uppsögnum fjögurrra starfsmanna, fjórum sagt upp á Rás 2, afmælisrásinni. Barnaefni heyrir líklega sögunni til í útvarpi um áramót, með uppsögn umsjónarkvennanna tveggja. Þannig mætti áfram telja. Brottreknir allir í hópi þeirra sem koma beint að vinnslu og útsendingu dagskrárinnar.

Engum sagt upp í yfirstjórn, millistjórnendur varðir, markaðsdeildin svo til óhreyfð. Er þetta eðlileg forgangsröð þurfi á annað borð að fara í aðgerðir? Hver er sýnin?

Spurningin á ennþá við, hver er sýn yfirstjórnar Rúv, ef hún lætur svona góða útvarpsmenn fara fyrir lítið.

Mæði og visna og upphaf lentiveirurannsókna

Í nýjasta hefti Náttúrufræðingsins (1.-2. hefti, 85. árg.) er grein eftir Halldór Þormar, sem fjallar um mæði og visnu sjúkdómana í sauðfé, og upphaf rannsókna á lentiveirum.

Halldór tók þátt í þessum rannsóknum eftir að Björn Sigurðsson réð hann til Tilraunastöðvar Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum. Björn og félagar höfðu rannsakað sjúkdóma í sauðfé, sem borist höfðu hingað til lands með innfluttum kindum.

Ágrip greinarinnar.

Þessi grein fjallar um rannsóknir á sauðfjársjúkdómunum mæði og visnu á Íslandi laust eftir miðbik seinustu aldar en þær rannsóknir urðu kveikjan að kenningu Björns Sigurðssonar um hæggenga smitsjúkdóma sem vöktu heimsathygli á þeim tíma. Einnig verður greint frá rannsóknum á veirunni sem veldur þessum sjúkdómum, sem var nefnd mæði-visnuveira. Hún reyndist skyld æxlisveirum í hænsnum og músum, sem voru seinna flokkaðar sem retróveirur. Mæði-visnuveiran var flokkuð í undirflokk retróveira, sem ollu ekki æxlisvexti, og var nefndur lentiveirur með tilvísan til þess að þær valda hæggengum sjúkdómum, en lentus merkir hægur á latínu. Þegar veira ræktaðist frá alnæmissjúklingum laust eftir 1980 kom í ljós að hún var lentiveira, náskyld mæði-visnuveiru. Alnæmi reyndist vera hæggengur smitsjúkdómur samkvæmt skilgreiningu Björns Sigurðssonar.

Greinin er ljómandi skemmtileg aflestrar, eins og búast má við, og mjög fróðleg. Þessi kapituli í vísindasögu Íslands er einn sá glæstasti.

Ég hvet alla til að kaupa Náttúrufræðinginn og lesa grein Halldórs amk. Frekar nasasjón af viðfangsefninu má fá af fyrirlestri Halldórs, sem haldinn var í janúar síðastliðinn í fyrirlestrar röðinni Vísindi á mannamáli - Mæði-visnuveirur í sauðfé og tengslin við alnæmi.

Mynd er af veirusýktum heilagróðri.

Hegða eineggja tvíburar sér eins?

Munu tveir einstaklingar með sömu arfgerð hegða sér eins?

Auðvitað munu þeir ekki gera allt eins, lyfta kaffibolla á sömu sekúndu eða berja á puttann á sér í sama höggi.

En spurningin er hversu mikil áhrif tilviljun og saga einstaklingsins hefur á hegðunarmynstur hans?

Ben de Bivort við Harvard Háskóla tilheyrir hópri ungra vísindamanna sem eru að takast á við þessar spurningar. Hann notar hugmyndir þróunarfræðinnar og aðferðir sameindalíffræði og gerir tilraunir á ávaxtaflugum.

Ben mun halda erindi við Háskóla Íslands í dag föstudaginn 3. júli (kl. 12:30 í stofu 131 í Öskju - náttúrufræðahúsi HÍ - aðgangur ókeypis og öllum heimill).

Hér fylgir titil erindis hans og stutt ágrip á ensku.

------

Ben de Bivort will talk about Genetic and neural circuit control of behavioral individuality

 

de Bivort works in the Department of Organismic and Evolutionary Biology and at the Center for
Brain Science at Harvard University.

 

Brief overview of de Bivort lab focus and work:

The animal kingdom contains staggering morphological diversity, but even greater variety is manifest in animal behavior. All animals display species-specific ecological behaviors (such as preferentially interacting with members of the same species), and behavior alone can distinguish species that are otherwise morphologically identical.

 

Moreover, evolution and behavior exert reciprocal influences on each other - while evolution can diversify behavior, behavior can constrain the evolution of species. For example, in sympatric speciation, behavior provides the reproductive barrier between sub-populations whose hybrid offspring have reduced fitness.

 

The goal of the de Bivort lab is to understand the neurobiological mechanisms of ecologically and evolutionarily relevant behaviors using techniques drawn from circuit-driven neuroscience, comparative genomics, and ethology, as they are manifested in fruit flies from the genus Drosophila.

The key questions being addressed.
What underlies the behavioral differences between genetically identical individuals?
What genetic changes underly the evolved differences in behavior between related strains and species?

Stjórna genin hegðuninni eða tilviljun?

Hvað í ósköpunum ræður því hvað við gerum?

Hvers vegna fara ungir menn í fjallgöngu?

Hví klifrar kengúruunginn upp í poka móður sinnar?

Hvers vegna myndar murtan torfur í Þingvallavatni?

Hegða eineggja tvíburar sér eins?

Síðasta spurningin fjallar um áhrif tilviljunar á hegðun.

Ben de Bivort við Harvard Háskóla tilheyrir hópri ungra vísindamanna sem eru að takast á við þessar spurningar. Hann notar hugmyndir þróunarfræðinnar og aðferðir sameindalíffræði og gerir tilraunir á ávaxtaflugum.

Ben mun halda erindi við Háskóla Íslands föstudaginn 3. júli (kl. 12:30 í stofu 131 í Öskju - náttúrufræðahúsi HÍ - aðgangur ókeypis og öllum heimill).

Hér fylgir titil erindis hans og stutt ágrip á ensku.

------

Ben de Bivort will talk about Genetic and neural circuit control of behavioral individuality

 

de Bivort works in the Department of Organismic and Evolutionary Biology and at the Center for
Brain Science at Harvard University.

 

Brief overview of de Bivort lab focus and work:

The animal kingdom contains staggering morphological diversity, but even greater variety is manifest in animal behavior. All animals display species-specific ecological behaviors (such as preferentially interacting with members of the same species), and behavior alone can distinguish species that are otherwise morphologically identical.

 

Moreover, evolution and behavior exert reciprocal influences on each other - while evolution can diversify behavior, behavior can constrain the evolution of species. For example, in sympatric speciation, behavior provides the reproductive barrier between sub-populations whose hybrid offspring have reduced fitness.

 

The goal of the de Bivort lab is to understand the neurobiological mechanisms of ecologically and evolutionarily relevant behaviors using techniques drawn from circuit-driven neuroscience, comparative genomics, and ethology, as they are manifested in fruit flies from the genus Drosophila.

The key questions being addressed.
What underlies the behavioral differences between genetically identical individuals?
What genetic changes underly the evolved differences in behavior between related strains and species?

Neuronal control of locomotor handedness in Drosophila. PDF

Buchanan S, Kain J, de Bivort B. PNAS. doi: 10.1073/pnas.1500804112, 2015.
 

Behavioral individuality reveals genetic control of phenotypic variability. PDF

Ayroles J, Buchanan S, O'Leary C, Skutt-Kakaria K, Grenier J, Clark A, Hartl D, de Bivort B. PNAS. doi: 10.1073/pnas.1503830112, 2015.

Menntun, laun og lífsfylling

Við þurfum öll að finna út hvert við viljum stefna í okkar lífi, þ.e.a.s. hvaða dyr við viljum opna. Menntun er lykill að mörgum dyrum. 

Nú eru peningar því miður orðnir mælistika á flesta hluti og jafnvel fólk. Það er eðlilegt að verð sé sett á hluti í búðum, en að tryggja einstaklinga eða líkamsparta þeirra fyrir fúlgur fjár sendir þau skilaboð að helsta gildi manns sé fjárhagslegt.

Við vitum öll að það fæst ekki allt með fé, og að peningar kaupa ekki hamingju.

Og það sem meira máli skiptir er að hvert okkar höfum okkar eigið gildi, sem börn, foreldrar, ættingjar, vinir, hrekkjalómar eða fyrirmyndir.

Menntun snýst um meira en peninga

Æ fleiri mæla menntun í krónum. Í grein frá í vor var áhugaverð samantekt á ástæðum þess að fólk fer í háskólanám.

Drífur fólk sig í háskóla til að fá há laun, öðlast þekkingu, takast á við áskoranir eða til að þroska heimspeki lífs síns?

Hér vísa ég í grein MARK BAUERLEIN í New York Times, sem segir frá árlegri könnun sem gerð er á fyrsta árs nemum í bandarískum háskólum:

The American Freshman Survey, which has followed students since 1966, proves the point. One prompt in the questionnaire asks entering freshmen about “objectives considered to be essential or very important.” In 1967, 86 percent of respondents checked “developing a meaningful philosophy of life,” more than double the number who said “being very well off financially.”

Naturally, students looked to professors for moral and worldly understanding. Since then, though, finding meaning and making money have traded places. The first has plummeted to 45 percent; the second has soared to 82 percent.

Efnishyggjan hefur unnið á síðustu áratugi. Æ fleiri meta menntun út frá peningum. Færri skilja að æðri menntun gefur okkur fyllri sýn á lífið og þroskar jafnt sem svalar forvitni okkar.

Áherslur háskólastjórnenda

Ástæðurnar fyrir þessum breyttu viðhorfum eru örugglega margþættar. Gildi samfélagsins hafa verið að breytast, hugsjónir hafa viðkið fyrir efnishyggju, eins og sjá mátti greinilega hérlendis í upphafi aldar.

Háskólastjórnendur víða um heim hafa líka tileinkað sér orðfæri peninganna, í von um aukinn stuðning við sínar stofnanir. Þetta sést t.d. í fréttatilkynningu frá HÍ í tilefni brautskráningar stúdenta. Í fréttatilkynningunni er eingöngu lögð áhersla á peningalegan afrakstur Háskólans og rannsókna. Ræða rektors er víðari að efni, en rauði þráðurinn er samt sá að rannsóknir leiða til nýsköpunar (sem þýðir peningar í eyrum flestra).

Í fréttatilkynningu á vef HÍ segir:

Í síðustu brautskráningarræðu sinni við Háskóla Íslands nú í morgun hvatti Kristín Ingólfsdóttir háskólarektor stjórnvöld til að stórauka fjárfestingu í menntun, vísindum og nýsköpun. Kristín, sem lýkur 10 ára rektorstíð í lok þessa mánaðar, kvaddi í dag 2081 kandídat frá öllum fræðasviðum skólans. Við brautskráninguna vakti hún athygli á því að Íslendingar verðu meira fjármagni til kaupa á gosdrykkjum og sælgæti en varið sé til starfsemi Háskóla Íslands á fjárlögum.  

Úr ræðu rektors.

 

Þegar reynt er að leggja mat á getu okkar til að bæta og styrkja samfélagið er oft vísað til hugtaksins samkeppnishæfni. Það er notað til að meta getu okkar í samanburði við aðrar þjóðir til að tryggja aukin lífsgæði. Meðal þess sem lagt er mat á er árangur í menntun, vísindum og nýsköpun. Með öðrum orðum er reynt að meta framlag velmenntaðra einstaklinga til samfélagsins og þá verðmætasköpun sem verður til í krafti rannsókna. Það er því mikil ábyrgð sem hvílir á háskólum og skólakerfinu öllu.  

 

Hlutverk háskóla er að skapa umhverfi sem laðar fram ögrandi spurningar, hvetur til þróunar nýrra hugmynda og þenur út mörk þekkingarinnar. Umfram allt eiga háskólar að næra forvitni. Enginn veit hvert vísindin leiða á endanum, þau eru veröld án endimarka en það er það sem gerir vísindin svo spennandi! 

Oft getur verið erfitt að átta sig á gildi vísinda fyrirfram eða hvað ræður forgangi. Af hverju fór maðurinn til að mynda til tunglsins áður en hann setti hjól undir ferðatöskur? Af hverju hannar maðurinn bíla sem aka mannlausir áður en hann útrýmir hungri í heiminum? 

 

Í vísindastarfi höfum við tvennt að leiðarljósi.  Annars vegar að auka þekkingu sem gæti bætt hlutskipti mannsins í víðum skilningi og búið hann undir framtíðarviðfangsefni.  Hins vegar að leggja af mörkum til að leysa verkefni sem við blasa í dag, annaðhvort í nærsamfélaginu eingöngu eða verkefni sem snerta alla heimsbyggðina, svo sem fátækt, loftslagsbreytingar, fæðuöryggi, átök menningarheima og trúarhópa, þjóðflutninga, heilsufarsógnir og skort á hreinu vatni.  

Athuga ber að HÍ er undirfjármagnaður miðað við erlenda háskóla, og að þeir sem lifa við sultarmörk hugsa um lítið annað en mat. En það er samt mikilvægt að brýna fyrir nemendum að menntun er mannbót og leið til að öðlast lífsfyllingu (en auðvitað ekki eina leiðin!).

Menntun hefur jákvæð áhrif á laun og atvinnumöguleika

Nýlegar tölur frá hagstofunni sýna að menntun hefur minni áhrif á meðallaun hérlendis en í Evrópu, og áhrifin hafa farið dvínandi frá 2010. Það endurspeglar launastefnu ríkisins í kjölfar Hrunsins og að einhverju leyti djúpgreypta menntaandúð margra hérlendis. En í öðrum vestrænum samfélögum hefur menntun jákvæð áhrif á laun og atvinnumöguleika. Tölur frá Bureau of labor statistics (sem er heldur utan um hagtölur og atvinnuþátttöku) í Bandaríkjum norður ameríku sýna þetta glöggt - sjá mynd.

Hérlendis birtist þetta ekki jafn skýrt, og jafnvel eru dæmi um að fólk lækki í launum við að klára doktorspróf.

Ítarefni og tenglar:

Tölur frá hagstofu Bandaríkjanna.

http://www.bls.gov/emp/ep_chart_001.htm

 

HÍ. 20.06.15 Vísindagarðar segull fyrir nýsköpun og frumkvöðlastarf

HÍ. 20.06.15 Ræða rektors við brautskráningu kandídata 20. júní 

Bryndís Marteinsdóttir o.fl. Fréttablaðið 10. júní. Doktorsgráðan skilar launalækkun

Arnar Pálsson | 15. maí 2015 Til hvers háskólanám og til hvers háskólakennarar?

Stuart Rojstaczer & Christopher Healy — 2012 Where A Is Ordinary: The Evolution of American College and University Grading, 1940–2009 TCrecord.org

MARK BAUERLEINMAY 9, 2015 NY Times What’s the Point of a Professor?

 

Menntun hefur minnstu áhrifin á Íslandi