Loforð eða von um bóluefni

David Baltimore sinnir skyldu sinni sem Nóbelsverðlaunahafi, og leggur hlutlægt mat á baráttu okkar við HIV. David sem vann verðlauning 1975 ásamt Renato Dulbecco og Howard Temin, fyrir rannsóknir á áhrifum veira á krabbamein og kerfi frumunnar. Framlag Davids var skilgreining á víxlrita úr HIV veirunni. Víxlriti er ensím sem notar RNA mót og nýmyndar DNA, sem er óvenjulegt í frumum, sem venjulega nota DNA sem erfðaefni og RNA sem millistig í nýmyndun prótína.

Hann benti nýlega á að þrátt fyrir 25 ára (ekki 20! mbl.is) rannsóknir værum við enn fjarri því lækningu á HIV, sérstaklega myndun bóluefnis. Lykilvandamáli er að HIV veiran, sem veldur sjúkdómnum alnæmi er herjar á ónæmiskerfi okkar, þróast innan líkama okkar. Hröð þróun veirunnar gerir henni kleift að sleppa undan varnarkerfum líkamans, og að endingu að yfirvinna þau.

Í grein árið 1986 sagði hann að það væru allavega 10 ár í bóluefni gegn HIV, og hefur ítrekað þá skoðun í öðrum greinum síðan. Hann staðhæfir að þetta eigi enn við ("I still think that an Aids vaccine is at least 10 years away,") en að það sé raunhæfur möguleiki á að mynda bóluefni gegn HIV.  ("You are quite within bounds to say, well if it's been 10 years away for the last 20 years does that really mean that it's never going to happen? And there are people saying now that it will never happen.") Hann viðurkennir einnig að það séu vísindamenn sem séu mjög efins um að það sé hægt að mynda bóluefni gegn HIV, að öllum líkindum vegna þess hversu hratt veiran þróast.

Hann ver sína ályktun, á þeim grundvelli að hið gangstæða sé neikvæð afstaða, sérstaklega þar sem mjög mikið sé í húfi. ("I'm not prepared to say that because I don't want to take a pessimistic stance. I want to take an optimistic stance and say this is too important to give up on.") Orð Baltimores hafa eðlilega vakið eftirtekt, og eru flestum holl.

Þessi umræða vekur samt upp spurningu um ábyrgð og hlutverk vísindamanna. Við rannsökum veröldina og viljum skilja hvernig stjörnur, eldfjöll og frumur virka. En það er einnig krafa á að rannsóknir hafi hagnýtt gildi, bæti líf og líðan fólks. Vissulega hafa margar vísindalegar framfarir skilað sér t.d. í læknavísindum, en það er erfitt að ákvarða hvaða grunnþekking hefur hagnýtt gildi, sérstaklega fyrirfram. En við verðum að varast að gefa fólki falska von, hvað þá ígildi loforðs um lækningu.

Samt sem áður leyfa vísindamenn sér oft að tilgreina mögulegan ávinning af rannsóknum sínum. Ef þú ert að rannsaka HIV, þá gæti þekkingin þín leitt til þróunar bóluefnis...svona óbeint, eftir 3, 30 eða 300 ár. Þegar samkeppnin um athygli, fjármagn og nemendur er orðin mjög hörð, þá hafa sumir vísindamenn freistast til að blása meira vægi í ályktanir sínar en efni standa til, og bendla rannsókninar við einhvern sjúkdóm sem margir þjást af. Hversu oft heyrir maður um framfarir í krabbameinsrannsóknum, sem reynast síðan ómerkileg hliðarspor þegar upp verður staðið. Þetta er almennt vandamál, fyrir 10 árum var möguleikum genalækninga ("gene-therapy") hampað sem allra meina bót, en nú er ljóst að slíkar aðferðir eru ekki raunhæfar. Vissulega er það mennskt að hafa rangt fyrir sér, en maður verður líka að hafa dug til að játa slíkt.

Helsti kostur vísinda, sá að þau eru stunduð af greindu og skapandi mannfólki*, gæti einnig verið fagsins veiki hlekkur.

 *(við vitum ekki til þess að fulltrúar annara tegunda, allavega á jörðinni, beiti hinni vísindalegu aðferð)

Engin lækning fundin þrátt fyrir 20 ára baráttu

Til hamingju með daginn Darwin

Í dag eru 199 ár síðan merkasti líffræðingu sögunar, Charles Robert Darwin fæddist. Hann er ásamt Alfred Russel Wallace faðir þróunarkenningarinnar. Kenningin, sem ætti með réttu að kallast lögmál, samanstendur af tveimur grundvallaratriðum, náttúrulegu vali og skyldleika tegunda.

Í fyrsta lagi náttúrulegt val, sem getur útskýrt varðveislu tegunda og tilurð og starfsemi eiginleika (svo kallaðara aðlagana - e. "adaptation"). Náttúrulegt val byggir á nokkrum forsendum, um 1) breytileika á milli einstaklinga, að 2) hluti breytileikans erfist milli kynslóða og 3) mishraða æxlun (það er að einstaklingar eigi mismörg afkvæmi). þessar forsendur standast fyrir allar tegundir og eiginleika (þótt sumir eiginleikar séu með lítinn erfðabreytileika, t.d. fjöldi handa á mönnum). Og með hliðsjón af þeirri staðreynd að auðlindir eru takmarkaðar og þar með að samkeppni hlýtur að vera á milli lífvera ("the struggle for existance") leiða þessar forsendur til náttúrulegs vals. Svo einfallt er það, skýrar forsendur standast, og af þeim leiðir að valið verður gegn vanhæfum arfgerðum og fyrir hæfari. Afleiðingarnar eru þær að stofnar breytast og eiginleikar, eins og auga, verða betri til að sinna vissum störfum (aðlagast).

Hinn burðarás þróunarkenningarinnar er skyldleiki lífvera, sem er mjög eðlileg afurð náttúrulegs vals. Darwin sýndi fram á að lífverur raðast í þróunartré, þar sem nærskyldar tegundir (eins og menn og apar) sitja á nálægum greinum og að ólíkar tegundir eins og menn og svampar, lenda á greinum sem aðskiljast neðarlega í trénu (fyrir langa löngu).

Að ári verður 200 ára ártíð hans, og einnig verða 150 ár síðan bók hans, "Um uppruna tegundanna..." kom út. Að því tilefni hafa nokkur félagasamtök gert skurk í að gera skrif hans, bækur og dagbækur, sendibréf og annað ritað efni opinber fyrir leikmenn og lærða. Einnig eru vefsíður helgaðar starfi hans og lífi.  Að auki setti the Guardian saman ítarleg vefsíðu, með pistlum sem ræða skyldleika manna og apa, steingervingasoguna, tilurð tegunda og vitanlega rimmu sem  þróunarfræðingar og vísindafólk eiga við bókstafstrúarmenn beggja vegna Atlanshafs.  Rétt er að árétta að sú rimma er ekki vísindalegs eðlis, því hugmyndin um almáttugan skapandi guð (eða spaghetti skrímsli) er ekki, afsannanleg með vísindalegum aðferðum.