Tinnabrenna og umfjöllun fjölmiðla

Þegar Tinni var brenndur á báli ...  Sævar Helgi Bragason, einn umsjónamanna Stjörnufræðivefsins og vísindaþáttarins á Útvarpi sögu, birti grein í Fréttablaði fimmtudagsins 11. ágúst 2011, undir þessum titli. Hann ræðir frekar dapurlega umfjöllun íslenskra fjölmiðla um vísindi, sem er alvarlega ábótavant. Vísinda og tæknimenntað fólk er nauðsynlegt fyrir nútíma þjóðfélag, til að stuðla að hagvexti og sjálfbærni, með því t.d. að leysa vandamál umhverfis og orku. Sævar segir meðal annars:

Fyrir skömmu skrifaði Ólafur Stephensen, ritstjóri Fréttablaðsins, leiðara undir fyrirsögninni „Nördarnir eru framtíðin“. Það er sannarlega hárrétt hjá ritstjóranum enda leiða vísindi og tækni hagvöxt og framfarir. Í leiðaranum segir Ólafur: „Úr þessu verður ekki bætt nema gera átak í vísinda- og tæknimenntun og vekja áhuga ungs fólks á henni.“

Að vekja áhuga er einmitt lykilatriði. Ein af ástæðum þess að ungt fólk fær ekki áhuga á vísindum er svo til algjör skortur á góðri umfjöllun um vísindi í fjölmiðlum almennt.
Til þess að efla vísindi og tækni á Íslandi þurfa margir að taka höndum saman: Vísindasamfélagið, skólayfirvöld og ekki síst fjölmiðlar. Sennilega er fyrirhöfnin minnst hjá þeim síðastnefndu. Því skora ég á ritstjóra Fréttablaðsins og ritstjóra annarra fjölmiðla að efla umfjöllun sína um vísindi. Ein frétt í viku væri skref í rétta átt. Ekki skortir plássið. Það mun skila okkur ómældum ávinningi til lengri tíma litið.

Ég tek heils hugar undir með Sævari, það væri frábært að fá ítarlegri og betri umfjöllun um vísindi í íslenskum fréttamiðlum. Nóg setur ritstjórnin af dálkametrum í íþróttir, lífstílsfréttir ("dulbúnar" auglýsingar) og froðufréttir af "fræga" fólkinu. Mig grunar svo sem að listamenn fái sömu velgju þegar fjallað er um listir í Fréttablaðinu t.d., þar sem allur seinasti hluti blaðsins er matreiddur á sama Bieber-Lohan grillinu.

Annars fannst mér orðalag pistils ritstjórans Nördarnir eru framtíðin, ansi furðulegt. Af orðlaginu mátti leggja að þjóðin þyrfti að sinna nördunum sínum vel til að búa til peninga fyrir fólkið. Svona rétt eins og sniðugt er leggja áherslu á að ala grísinn vel til slátrunar, en það er allt í lagi að kalla hann svín í leiðara. Hluti af vandamálinu er viðhorf fólks gagnvart þekkingu og fræðum. Fræðimenn og forritarar eru stimplaðir nördar, góðir til síns brúks en er ekki boðið í betri stofuna.

Sævar bendir sérstaklega á að ítarlegar umfjallanir um framfarir í vísinum séu af skornum skammti og að þær vísindafréttir sem birtist séu flestar hraðsoðnar þýðingar á erlendum fréttaskeytum. Eins og til að undirstrika málflutning Sævars prentaði Fréttablaði vísindafrétt um o ofurmýs (Ofurmýs ónæmar fyrir eitri)

Nokkrar evrópskar mýs hafa þróað með sér ónæmi fyrir sterkustu eiturtegundum. Þetta segja vísindamenn.

Mýs í Þýskalandi og á Spáni hafa eignast afkvæmi með alsírskum músum, segir Michael Kohn prófessor, sem stýrði rannsókninni. Flest afkvæmi músanna geta ekki fjölgað sér vegna þess hversu ólíkar tegundirnar eru, en þó virðist sem sum afkvæmin séu fær um það.

Rannsakendur segja fjölgun mannkyns og aukin ferðalög hafa valdið samdrætti þessara músategunda. Óttast er að það sama gæti gerst hjá rottum.

- þeb

Á þessari frétt er frekar lítið að græða. Um er að ræða erfðafræðilega rannsókn sem sýndi að gen sem miðlar þoli fyrir nagdýraeitri hefur flust inn í evrópska húsamýsa stofna. Það gerir þeim kleift að þola eitur sem meindýraeyðar leggja fyrir þær. Um er að ræða flutning gena á milli skyldra tegunda, svona rétt eins og notað er í ræktun og gerist iðullega í náttúrunni.

Nánari upplýsingar um rannsókn Kohn og félaga má nálgast á vefsíðu þeirra við Rice háskóla.

 

Lykillinn að leyndarmálum lífsins

er í tölum og stærðfræði.

Einungis í ævintýrunum þarf hetjan að slá inn réttar tölur eða tákn á dularfult lyklaborð, kannski hoppa eins og fáviti (Indiana Jones) á steinhellur ígreyptar bókstöfum, til þess að afhjúpa leyndarmálin. Í raunveruleikanum þurfa vísindamenn að safna gögnum, um breytileika í erfðaefni og ástand einstaklinga eða fjölda fiska í sjónum, og greina þau gögn með tilheyrandi aðferðum.

Mörgum nemendum okkar í líffræði leiðist afskaplega að þurfa að læra lífmælingar, tölfræði fyrir líffræðinga. Þeir eru komnir í háskóla til að læra um fuglana og fiskana, frumurnar og sjúkdómanna, ekki marktækni, sýnatöku og p-gildi. En án þessara verkfæra (tölfræði er bara verkfæri, svona rétt eins og smásjáin og botnvarpan) og aðferðafræði vísindanna er lærdómurinn einskis nýtur. Sá sem kann nöfnin á öllum beinum mannslíkamans, en ekki aðferð vísinda er jafn klár og sá sem þekkir allar hljóðritanir Steve Malkmus, með og án Pavement.

Töluleg líffræði hefur líka tekið stórstígum framförum á undanförnum árum. Við líffræðingar, læknar og annað tölulega sinnað fólk getum glaðst yfir því að á morgun (12. ágúst 2011 - kl 8:30 til 17:00) verður opin ráðstefna í samstarfi Íslenskrar erfðagreiningar og Háskóla íslands (Computational Analysis of Complex Biological Systems). Ég hvet áhugasama, og sérstaklega nemendur í líffræði og tölvunarfræði til að mæta.

Ítarlegur pistill um tölulega líffræði -Tölur, líffræði og flokkun fólks eftir iðrabakteríum.