Leifturhröð þróun finka á Galapagos

Galapagoseyjar eru samofnar nafni Charles Darwin, og hugmyndinni um þróun vegna náttúrulegs vals. Eyjarnar mynduðust vegna eldvirkni, og eru ansi ólíkar í gróðurfari og aðstæðum. Þegar finkutegund frá Suður Ameríku námu land á eyjunum fyrir milljónum ára, stóðu henni mörg ólík búsvæði til boða. Fæðan var ólík, sem leiddi til þess að goggar og líkamar finkanna tóku að breytast, kynslóð fram af kynslóð. Á eyju með hörð fræ, eignuðust finkur með stæðilega gogga og sterka kjálka fleiri afkomendur en hinar finkurnar. Þannig breyttust meðal goggarnir, í gegnum árþúsundin og mynduðu um 13 aðskildar tegundir á Galapagoseyjum. Reyndar veitti Darwin finkunum ósköp litla athygli þegar hann stoppaði við í siglingunni umhverfis hnöttinn, og þegar heim var komið hreifst hann fyrst að svipuðu mynstri þróunar og sérhæfingar á mismunandi eyjum í hermifuglum (mockingbird).

Þróun á löngum tíma

Kenning Darwins gengur út á að breytingar verði á tegundum kynslóð fram af kynslóð, m.a. vegna áhrifa náttúrulegs vals. Yfir hinn óralanga tíma sem lífverur hafa byggt jörðina verða því breytingar á tegundum, þær lagast að umhverfi sínu og greinast í ný form og stundum aðskildar tegundir. Darwin lagði mikla áherslu á mikilvægi tímans og uppsöfnun smárra breytinga, og þróunarfræði nútímans hefur staðfest þetta. En þótt að þróun sé óhjákvæmileg á lengri tímaskala, þá getur hún einnig gerst hratt.

Þróun á stuttum tíma á Galapagos

Þegar Pétur og Rósamaría Grant komu til eyjanna fyrir um 40 árum, ákváðu þau að einbeita sér að finkum á einni lítilli og óbyggilegri eyju, Dapne Major. Eyjan er það lítil að þau gátu kortlagt stofninn mjög rækilega og fylgst með einstaklingum og afkomendum þeirra. Þau vonuðust til að geta rannsakað vistfræði finka í náttúrulegu umhverfi, en urðu sér til undrunar einnig vitni að þróun á nokkrum kynslóðum.

Lífríki Galapagoseyja verður fyrir miklum áhrifum frá straumakerfum Kyrrahafsins. El nino og La nina hafa áhrif á úrkomu á eyjunum, sem sveiflast frá blautum árum til svíðandi þurrka. Þetta breytir framboði og samsetningu fræja á eyjunum og þar með eiginleika finkanna.

Grant hjónin komu hingað til lands haustið 2009, og héldu fyrirlestur á afmælisári Darwins.  Þau sýndu sveiflur í stærð gokka í finkustofninum á eyjunni Dapne major. Þau sýndu líka að við vissar umhverfisaðstæður getur sérhæfing finkanna horfið, og tvær tegundir runnið saman í eina.

Grant hjónin koma aftur til landsins, og halda erindi 22. maí n.k. í Norrænahúsinu. Erindin eru öllum opin og verða hin forvitnilegustu.

Tilurð nýrra finka á Galapagos

Í bók þeirra hjóna sem út kom 2014 segir frá  athyglisverðu dæmi, vísi að nýrri tegund. Sagan hófst þegar sérstök finka birtist á eyjunni. Hún var með stærri gogg en hinar, gat borðað kaktusaldin og söng annað lag. Grant hjónin kölluðu hana Big bird. Þessi finka makaðist og afkomendur þeirra erfðu gogginn og sönginn. Fuglar geta verið mjög fastheldnir á söng, og nota hann til að velja sér maka af réttri tegund. Afkomendur Big bird pöruðust aðallega við systkyni sín eða ættingja, og þannig viðhélst söngurinn og goggurinn sem var svo góður fyrir kaktusaldin-átið.

Það er vissulega fullsnemmt að álykta að afkomendur Big bird séu orðin ný tegund, stofninn er smár og breytingar á umhverfi geta kippt undan þeim fótum. En þetta dæmi sýnir hvernig með einföldum hætti, vistfræðileg sérhæfing og makaval getur myndað aðskilda hópa. Líkön hafa sýnt að ef þessir þættir haldast í hendur, aukist líkurnar á aðskilnaði í tvo hópa og þar með tegundir.

Eftirskrift:

Pistill þessi er byggður á eldri skrifum, en uppfærður í tilefni heimsóknar Granthjónanna.

Leiðrétting. Pétur benti á að La nina var misritað, ég er honum þakklátur fyrir ábendinguna.

Ítarefni:

JONATHAN WEINER NY Times 4. ágúst 2014 In Darwin’s Footsteps

Arnar Pálsson | 21. ágúst 2009 Finkurnar koma

Arnar Pálsson | 1. september 2009 Heimsókn Grant hjónanna

Myndband um rannsóknir þeirra
https://www.youtube.com/watch?v=n3265bno2X0
Upplýsingar af vef PBS
http://www.pbs.org/wgbh/evolution/library/01/6/l_016_01.html

Athugasemdir

[Jón Þórhallsson, 19.5.2017 kl. 15:36]

Er maðurinn sem tegund ennþá að þróast hér á jörðu; og ef svo í hvaða áttir og af hverju?

Er fram eða afturför?

Varðandi þessar finkur;

er þetta ekki bara það sem að kallað er breytileiki innan sömutegundar.

Við getum verið með hóp af mennsku hvítu fólki sem er gjörólíkt í útliti  en við myndum samt kalla það allt sömu tegundina.

[Arnar Pálsson, 19.5.2017 kl. 16:24]

Sæll Jón

Það er einmitt aðalatriðið hjá Peter og Rosemary, átt þróunar er sífellt að breytast. Stofn getur þróast í eina átt í ár, og aðra á næsta.

Dawkins talaði um blinda úrsmiðinn, og sú líking á ennþá við, þróun er blind.

Finkurnar á Galapagos eru 12 aðgreindar tegundir, en líka finnast afbrigði innan tegundarinnar. Það er aðala atriði Darwins, afbrigði innan tegundar verða (eftir nægilega langan tíma) að tegundum.

Innan mannkyns eru engar undirtegundir, bara hárfín blæbrigði.

Okkur gengur betur að greina mun á öðrum mönnum, rétt eins og kindur eiga auðveldara með að sjá mun á öðrum kindum.

[Pétur D. (IP-tala skráð) 19.5.2017 kl. 21:01]

Það er rétt, þróun á sér hvorki stefnu né æðri tilgang.Varðandi mannkynið, þá verður fyrst um fleiri en eina tegund að ræða þegar tveir ólíkir kynþættir geta ekki lengur átt frjósamt afkvæmi saman. Þetta er ekki tilfellið í dag, en gæti gerzt eftir hundruð þúsunda ára tímabil.

Annars þróast mannkynið ekki lengur á sama hraða og í fornöld vegna nútímavæðingar og hverfandi áhrif umhverfisins á mannskepnuna, náttúruval á ekki lengur við mannkynið og gæludýr þeirra, heldur einungis villt dýr í náttúrunni. Menn þurfa ekki að aðlaga sig nærumhverfi sínu, þessu er öfugt farið, þeir breyta umhverfinu í sína þágu, afar oft með skaðlegar afleiðingar fyrir dýralíf sem missa heimkynni sín (t.d. vegna eyðingu frumskóganna og ruðnings annarra vistkerfa vegna jarðefnavinnslu/stóriðju eða mengun vatnsbóla). Fyrir mannkynið varð "survival of the fittest" að ýmist "survival of the richest" eða "survival of the cruellest" síðastliðnu þúsund árin. Mannkynið hefur þó þróazt á einhvern hátt t.d. hefur líkamshæð í iðnþróuðum ríkjum aukizt vegna betra mataræðis á einungis nokkrum öldum.

Ein leiðrétting varðandi verðurkerfin í Kyrrahafinu. Þau heita El niño og La niña.

[Jón Þórhallsson, 20.5.2017 kl. 09:50]

Næsta skref í okkar þróun inn í framtíðina

er að verða GALACTIC HUMAN;

þ.e  að hugsa hnattrænt og á alheimsvísu allan daginn og undirbúa okkur undir samskipti við háþroskaða gesti frá öðrum stjörnukerfum.

Ef að fólk skoðaði þessa síðu frá upphafi að þá gæti verið um að ræða jákvæða þróun mannkynsins inn í framtíðina:

http://thjodarskutan.blog.is/blog/gudspekifelag_s/

[Arnar Pálsson, 20.5.2017 kl. 11:35]

Takk kærlega Pétur fyrir ábendinguna með La nina.

Það eru reyndar áhöld um hvort og hversu mikið nútíminn hægir á þróun mannsins.

Nútíma læknavísindi eru t.d. misdreifð yfir veröldina. Vestrænir læknar sem störfuðu í Afganistan björguðu lífi vesturlandabúum með ákveðin meiðsl vegna sprenginga en ekki heimamanna (vegna þess að stoðkerfið er betra hér en þar).

sjá t.d.

Hafa nútímalæknavísindi gert okkur ónæm fyrir lögmálum Darwins?

Sæll Jón

Það er töluvert í að maðurinn leggi undir sig aðrar plánetur. Þangað til þurfum við að fara betur með þessa.

[Jón Þórhallsson, 20.5.2017 kl. 12:23]

Það er mikilvægt að fólk tileinki sér jákvæðan aga svo að ríkis-kerfið sé ekki að eyða of miklum tíma, orku og peningum í að hlaupa á eftir vandamálafólki: 

Hérna eru dæmi um hvað sé að vera GALACTIC HUMAN: 

http://thjodarskutan.blog.is/blog/gudspekifelag_s/entry/2171429/