Fyrir flóðið - teikn eru á lofti

Mjög athyglisverð heimildamynd verður sýnd á RÚV í kvöld. Þar er fjallað um loftslagsmálin og yfirvofandi breytingar á veðrakerfum og loftslagi.

Losun gróðurhúsalofttegunda af manna völdum er mikilvægasta umhverfismál samtímans. Ekki framtíðarinnar eða næstu aldar, heldur dagsins í dag.

Ég hvet alla til að horfa á þáttinn, og vitanlega breyta hegðan sinni og minnka útblátur kolsýrings og annara lofttegundar (lesist, hættum að prumpa metani).

Before the Flood | RÚV

Vísindi á villigötum, grafgötum eða gullnu brautinni?

Vísindamaður með úfið hár og tryllingsleg augu hleypur um og öskrar Eureka. Í kvikmyndunum er vísindamaðurinn oft hrokafullur snillingur, sem hugsar bara um sína eigin uppgötvun (og að eyða stórborgum) og er nokkuð sama um afleiðingarnar. En í raunveruleikanum eru vísindamenn öðruvísi. Þeir fara með krakkana sína í skólann, borða hamborgara og rækta gulrætur. Þeirra daglega vinna er nær starfi kennara, enda starfa margir vísindamenn í háskólum þar sem kennsla og rannsóknir eru mikilvægustu verkefnin.

En í sögunni eru mörg dæmi um vísindi og vísindamenn á villigötum. Það eru fá dæmi um að vísindamenn eyði stórborgum (undantekningar eru vitanlega vopnaverkfræðingar og þeir sem byggðu atómsprengjurnar). Í sögunni eru hins vegar mörg dæmi um vísindamenn sem heldu á lofti hugmyndum, sem síðar reyndust kolrangar. Rangar hugmyndir geta verið hættulegar, ef þær hafa neikvæð áhrif á gjörðir og hegðan einstaklinga, skipulag samfélaga og stefnur ríkisstjórna og þjóðhöfðingja.

Hvernig virka vísindin eiginlega og hvernig lenda þau á villigötum?

Útvarpsmennirnir og poppstjörnurnar Guðmundur Pálsson og Vilhelm Anton Jónsson tókust á við þessar spurningar í útvarpsþætti á rás 2 þann 1. janúar síðastliðinn. Þeir ræddu við nokkra sérfræðinga og fjölluðu um athyglisverð dæmi um vísindi á villigötum.

Vegur vísindanna er rannsakanlegur

Yðar æruverðugur var spurður útúr og innúr um aðferð vísinda. Svörin eru vitanlega ekki tæmandi og töluvert vantar upp á almennilega heildarmynd af hinni vísindalegu aðferð (er þarf við mín svör að sakast ekki poppstjörnurnar).

Vegur vísindanna er rannsakanlegur, en samt ófyrirsjáanlegur. Hann er hvorki villigata, né gullin braut. Vegur vísindanna er meira eins og lifandi net æða, þar sem stoðbrautir eru komnar á hreint en á sama tíma er sífellt verið að mynda nýja fálmara í fremstu víglínu. Flestir fálmaranir (sem eru þá eins og tilgátur vísindanna) visna, en einhverjir treystast í sessi. Ómögulegt er að vita fyrirfram hvaða fálmarar reynast lífvænlegir, þekkingarleitin ófyrirsjáanleg þótt fyrirbærin séu rannsakanleg.

Einhvern tímann hef ég vonandi lausa stund til skrifa 54 bls. ritgerð um þetta fyrir Skírni eða Náttúrufræðinginn...