Listaverk í undirdjúpunum

Lífverur eru listaverk. Lauf musteristrjáa og eika eru ótrúlega falleg, sem og kúluskíturinn, innri píplur nýrna, ríbósómin í frumum, DNA helixinn og síðast en ekki síst hinn tveggja frumu þykki vængur ávaxtaflugunar.

En lífverur eru ekki bara listaverk, sum dýr búa til listaverk sjálf.

Þekktustu dæmin eru laufskálafuglarnir sem vefa stórkostleg form úr greinum og stilkum, síðan skreyta þeir rýmið með sérvöldum gripum (blómum, lituðum steinum, lirfum eða plasti).

Mynd af vefnum Spoon & Tamago / picture from Spoon and Tamago.

http://www.spoon-tamago.com/2012/09/18/deep-sea-mystery-circle-love-story/

Japanskir náttúrufræðingar fóru að athuga mynstur sem áhugakafarinn Yoji Ookata hafði fundið. Samkvæmt japönsku vefsíðunni Spoon & Tamago og Jerry Coyne á Why Evolution is True var um að ræða rúmlega hringlaga form í sandinum á hafsbotni.

Mynstrin eru mjög regluleg og ansi fjölbreytt. Sumir hringirnir eru einfaldir, aðrir samanstanda af nokkrum baugum og jafnvel skrauti í miðjunni.

Um áratuga skeið var ekki vitað hvað eða hver byggi til hringina. En nýleg athugun leiddi í ljós að  listfengin kúlufiskur (pufferfish - Torquigener sp., Tetraodontidae) er ábyrgur fyrir herlegheitunum. 

Náttúrufræðingar hafa löngum velt vöngum yfir þessu yfirdrifna stússi.

Af hverju eðlast ekki bara fuglarnir eða fiskarnir í stað þess að standa í þessu baksi?

Charles Darwin setti fram hugmyndina um kynval (sexual selection), þar sem kvendýr velja maka á grundvelli glæsileika eða hæfileika. Darwin braut heilann um stél páfuglsins, sem olli honum líkamlegri angist, en þótti líklegast að með þessu "baksi" væru páfuglarnir að keppa um hylli kvendýra. Sem veldu síðan glæsilegasta fuglinn - og hann fengi þá að koma genum sínum til næstu kynslóðar.

Nóg er af ósvöruðum spurningum. Hvers vegna velja kvendýrin glæsilegasta fuglinn eða sandhringinn? Karlfiskurinn skapar stórkostleg verk, og kvendýrin velja... en hvað? Velja þær þá duglegustu eða hæfileikaríkustu? Velja þær samhverfuna, reglulegasta mynstrið eða hvað.

Listamaðurinn og bókahöfundurinn David Rothenberg fjallaði einmitt um fegurð í náttúrunni í bók sinni, Survival of the beautiful. Hann vill meina að margar dýrategundir hafi innbyggða þörf til að skapa og að njóta fegurðar. Þetta birtist meðal annars í laufskálafuglunum og kúlufiskunum, en einnig í þeirri tilfinningalegu sælu sem fylgir því að upplifa fegurð lista eða náttúru.

Ég held þvi ekki fram að kvenkúlufiskar tárist við að sjá fallegan sandhring, en verður veröldin ekki örlítið forvitnilegri ef við leyfum okkur amk að velta þeim möguleika fyrir okkur.

Ítarefni og heimildir

Spoon & Tamago. 2012 The deep sea mystery circle—a love story

 

Jerry Coyne 2012 A marine mystery solved (and a bit about birds)

Hiroshi Kawase, Yoji Okata & Kimiaki Ito Role of Huge Geometric Circular Structures in the Reproduction of a Marine Pufferfish Scientific Reports 3, 2106 doi:10.1038/srep02106

Survival of the Beautiful by David Rothenberg

Arnar Pálsson | 18. mars 2010  Hin kenning Darwins

Vísindaútgáfa er vandaverk

Vísindamenn byrjuðu á að rita bækur um rannsóknir sínar en með tilkomu fræðifélaga, eins og Linneanska félagsins í London, var farið að rita einstakar og afmarkaðari greinar.

Nú til dags miðla vísindamenn næstum öllum niðurstöðum í formi vísindagreina, sem birtast í misjafnlega sérhæfðum ritum. Vísindatímaritin eru síðan misjöfn, í formi, ritstjórnarstefnu og virðingu.

Science og Nature eru virtustu tímaritin, m.a. vegna þess að þau hafa birt fjölmargar tímamóta rannsóknir í gegnum tíðina. Það er ákaflega erfitt að koma greinum í þessi tímarit. Ritstjórarnir hafna greinum án þess að senda þær í yfirlestur, og mjög stórt hlutfall greina er hafnað af yfirlesurum. Einhverntíman heyrði ég að einungis 5% af greinum sem sendar voru í Nature væru birtar.

Fræðimenn verða að vita hvaða tímarit eru merkilegust á sínu fræðasviði. Ef þú ert erfðafræðingur, þá eru Nature Genetics, PLoS genetics og Genetics talin merkilegustu tímaritin. Fræðimaður þarf að velja til hvaða tímarits hann sendir rannsóknina sína. Hann þarf að meta hversu góð hún er, á hún sjéns í Nature eða Genetics eða Frey (Helsta landbúnaðartímarit Íslands til margra ára).

Framlag vísindamanna og framleiðni  er nú metið að miklu leyti með mælistikum semtengjast virðingu tímaritanna. Ef þú birtir rannsókn í Nature, þá er hún ósjálfrátt talin merkilegri en rannsókn sem birtist í Frey. En á sama tíma er líka hvati til að birta margar greinar, fjöldi vísindagreina skiptir máli fyrir líkurnar á góðu starfi, stöðuhækkun, styrkfé og verðlaunum.

Matskerfið er þannig á vissan hátt hvati á framleiðni en ekki gæði.

Og ef vísindamenn eru ekki starfi sínu vaxnir, og vita ekki hvað er gott og slæmt á sínu fræðasviði, getur verið að þeir freistist til að senda grein í líttþekkt tímarit. Slíkt tímariti getur verið ágætt í sjálfum sér, en það eru einnig dæmi um að þau séu svikamylla eða jafnvel svindl útgáfu af alvöru tímariti. Bókasafnsfræðingurinn Jeffrey Beall hefur tekið saman lista yfir möguleg svindltímarit af nokkrum gerðum. Hann ræddi fyrstur um ránið á Jökli. 

Að lokum vil ég þakka Viðar Guðjónsyni fyrir vandaða umfjöllun og að skaffa tengla á heimildir (jafnvel vort auma blogg).

Ítarefni.

Icelandic Journal Latest Victim of Journal Hijacking

The Linnean Society of London

Jökull í klóm óprúttinna manna