SKIPULAG ALHEIMSINS á íslensku

Fyrir rúmum 20 árum las ég uppruna tímans, bók Stephen Hawking um alheiminn og tímann. Það var meiriháttar upplifun, því hann ritar um flóknar og forvitnlegar spurningar á einstaklega skýran hátt.

Hawking hefur skrifað nokkrar fleiri bækur, bæði sjálfur og með Leonard Mlodinow. Síðasta bók þeirra félaga heitir einmitt skipulag alheimsins (the grand design), sem er nú komin út á íslensku. Af vefsíðu íslensku þýðingarinnar:

Hér kynna Stephen Hawking og Leonard Mlodinow nýjustu hugmyndir vísindamanna um ráðgátur alheimsins. Þeir setja fram þá tilgátu að ekki sé til nein ein útgáfa af raunveruleikanum. Einnig útskýra þeir fjölheimstilgátuna sem gerir ráð fyrir mörgum alheimum og kynna til sögunnar þá tilgátu að alheimurinn eigi sér ekki aðeins eina tilvist eða sögu. Loks fjalla þeir um M-kenninguna, útskýringuna á lögmálum sem stjórna okkur og alheiminum. Hún er sennilega besta heildstæða „kenningin um allt“ sem völ er á. Ef hægt er að staðfesta kenninguna, segja þeir, verður hún sameinaða kenningin sem Einstein leitaði að og hinn endanlegi sigur mannlegrar rökhugsunar.

Mér er reyndar minnistætt að þegar bókin kom út var Stephen með yfirlýsingu um að hann teldi ekki hefði þurft guðlegt inngripi til að koma veröldinni  á koppinn.

Because there is a law such as gravity, the Universe can and will create itself from nothing. Spontaneous creation is the reason there is something rather than nothing, why the Universe exists, why we exist...

It is not necessary to invoke God to light the blue touch paper and set the Universe going.

Þá sagði ég í pistli (Var hann lengi að fatta?)

Uppruni heimsins er torrannsakanlegur, en við þurfum samt ekki að kasta frá okkur hinni vísindalegu aðferð og sættast allt í einu á yfirnáttúrulega skýringu. Er þessi yfirlýsing ekki bara auglýsingabrella fyrir nýju bókina?

Það er hæpið að svona upphrópanir þurfi til að selja bókina hérlendis, íslenskir bókkaupendur eltast meira við gæði en spennandi slúðursögur og dramatískar yfirlýsingar (eða grafískar lýsingar).

Svona í framhjáhlaupi vill ég benda á að meðhöfundur Hawkins, Leonard Mlodinow hefur verið ötull á ritvellinu. Hann skrifaði m.a. bókina Ramb rónans, hvernig tilviljun ræður lífi okkar (Drunkard ́s Walk: How Randomness Rules Our Lives). Um er að ræða snilldarlega úttekt á mikilvægi tilviljunar, og því hvernig skarpskyggnin blekkir okkur, hvernig við sjáum mynstur úr þoku og oftúlkum minnstu breytingar.

Hann kafar einnig ofan í líkindafræðina og sýnir okkur hvernig reglur hennar ganga gegn "heilbrigðri skynsemi". Þannig að jafnvel reyndustu fræðimenn ramba á rangt svar - og dómarar einnig. Mlodinov m.a. fjallaði um OJ Simpson dóminn. Úr dómi NY Times um Drunkards walk.

When statistics are used in a court of law the effect can be just as misleading. Mlodinow recalls the O. J. Simpson trial, in which the prosecution depicted the defendant as an inveterate wife abuser. One of Simpson’s lawyers, Alan Dershowitz, countered with statistics: in the United States, four million women are battered every year by their male partners, yet only one in 2,500 is ultimately murdered by her partner.

The jury may have found that persuasive, but it’s a spurious argument. Nicole Brown Simpson was already dead. The relevant question was what percentage of all battered women who are murdered are killed by their abusers. The answer, Mlodinow notes, didn’t come up in the trial. It was 90 percent.

Viltu spyrja Hawking spjörunum úr?

Komast á forsíður án þess að klóna loðfíl

Venjulega þurfa vísindamenn að birta greinar um merkilegar framfarir eða niðurstöður til þess að fréttmenn beini að þeim kastljósum. Japanskir og rússneskir vísindamenn hafa fundið sniðuga leið fram hjá þessu smáatriði. Þeir tilkynntu í upphafi árs að þeir ætluðu að freista þess að klóna loðfíl (íslenska þýðingin á mammút!). Galdurinn er semsagt ekki að framkvæma góða rannsókn, heldur að AUGLÝSA hugmyndina um svakalegt stórvirki.

Sölumennska og glansmyndir eru hluti af vopnabúri sumra vísindamanna sem reyna að afla fé til rannsókna sinna og nafni sínu frægð. Þetta er náttúrulega ekki eðlilegt, að vísindamenn þurfi (eða leyfi sér) að stunda þvílík vinnubrögð. Maður er því miður alvanur sölubrellum, rökvillum, smjörklípum og ryksprengjum í umræðu um stjórnmál og þjóðfélagið, en ætti sannarlega að vera öskuillur yfir sorglegri umræðuhefð og þroskaskorti. Lífið er ekki morfis, það eru til algild sannindi sem falla ekki úr gildi þótt að einhverjir trúðar þyrli upp moldviðri og sturti saur yfir andstæðinga sína.

Því miður grípa fjölmiðlarnir svæsnustu frasana, ýktustu fullyrðingarnar, svakalegustu slysin og bera á borð okkar. Við veljum að skoða fréttirnar um slysin, líkamspartana, rifrildin og uppgjörin, á meðan fjármagnseigendur og veltengdir velunnarar valdamanna (núverandi og fyrrverandi) maka krókinn í þögninni. Ég tel það enga tilviljun að Murdoch veldið gangi á mokstri á gulum fréttum, slúðri og hálfklámi sem duga fjarska vel til að draga úr þjóðfélagslegri virkni almúgans.

En er hægt að klóna loðfíl? 

Í janúar síðastliðnum ræddi ég þetta mál við Guðmund Pálsson og Frey Geirfugl Eyjólfsson í morgunútvarpi rásar 2. Þar ályktaði ég að:

...hæpið sé að hægt verði að klóna loðfíl. Ástæðurnar eru, i) klónun krefst mjög margra eggja og staðgöngu-mæðra (þúsundir eggja og kannski hundruðir fílakúa), ii) prótínin í loðfílskjarnanum er líklega skemmd ef ekki ónýt, iii) erfðaefnið í loðfílskjarnanum er örugglega brotið upp og e.t.v. einnig stökkbreytt. Sannarlega væri mikilfenglegt að sjá loðfíl rölta niður Skólavörðustíg, en bévítans óvissuþættirnir benda til að það sé ólíklegur möguleiki. 

Stutt leit á netinu bendir til þess að ósköp lítið hafi breyst frá því í janúar. Rússnesku vísindamennirnir fundu jú reyndar bein af loðfíl, sem þeir segja að sé heppilegt fyrir tilraunirnar sem þeir hafi í hyggju. Ég vildi óska þess að þeir gerðu eitthvað að viti í staðinn fyrir að senda endalausar fréttatilkynningar út í heim. Sem gera ekki annað en að glepja þýðendur vef"frétta"miðlanna. Kannski er þetta vísindafréttafræðileg tilraun, þar sem þeir dæla út tilbrigði við sama stef, á 8-12 mánaða fresti og sjá hversu lengi fjölmiðlar verða að fatta gabbið?

Heilagur Ra, það var ekki meiningin að vera svona neikvæður, mögulega er þetta svörun arfgerðar minnar við skelfilegum kulda. Hvíðið eigi, Barbapabbi mun bjarga málunum.

Tengt efni:

Hugmyndir um klónun loðfíla

Barbapabbi mun ekki bjarga lífinu á jörðinni

Ætla að klóna mammút