Svör við þróunargátunni undir Herðubreið

Þróun lífvera er staðreynd. Hlutverk náttúrulegs vals í tilurð fjölbreytileika lífsins er ekki í vafa. Aðrir þróunarkraftar eru til dæmis stökkbreytingar - nýjar verða til í hverri kynslóð, tilviljun - sem breytir tíðni gerða, stofnbygging - t.d. vegna fars einstaklinga eða fjúkandi fræja og endurröðun - sem stokkar upp erfðasamsetningu stofna og býr til nýjar samsetningar í hverri umferð. Einnig kemur náttúrulegt val í nokkrum myndum. Það getur varðveitt vissa eiginleika en einnig ýtt undir betrumbætur og nýjungar. Það getur líka viðhaldið stöðugleika eða ólíkum gerðum við mismunandi aðstæður.

Þegar talað er um þróunarráðgátuna, er átt við hinar mörgu spurningar sem ósvarað er, t.d. um hlutfallslegt mikilvægi þróunarkraftana eins og áhrif tilviljunar og náttúrulegs vals.

Spurninguna má orða sem svo, hversu fyrirsjáanleg er þróun? Ef þróun einhvers hóps væri endurtekin, myndi hún verða eins eða mjög ólík? Við getum vitanlega ekki svarað þessari spurningu beint, t.d. er ómögulegt að prófa hvort að maðurinn myndi þróast aftur ef við gætum spólað 5 milljón ár aftur í tímann og byrjað með sameiginlegan forföður manns og simpansa.

En það er hægt að skoða aðskilda stofna innan sömu tegundar og athuga hvort að þeir hafi þróast í sömu átt.

Það er einmitt það sem Sigurður Snorrason og félagar við HÍ, ásamt vinum sínum á Hólum, eru að rannsaka. Þau eru að kanna hvort að dvergbleikjur sem finnst í mörgum lindum á gosbelti íslands hafi þróast á sama hátt eða mismunandi.

Rannsóknin felur í sér samanburð á útliti, vistfræði og erfðamengi ólíkra stofna. Dvergbleikjurnar eru agnarsmáar, þær verða kynþroska 10-15 sm langar og eru handónýtar til átu. Það er líka bannað að veiða þær, amk innan þjóðgarða.

Til að ná í sýni fór Sigurður og félagar upp á hálendið síðastliðið sumar. Við Herðbreið hittu þeir fyrir Gísla Einarsson og landagengið hans. Viðtal við Sigurð og myndir af fiskunum og sýnatökunni má sjá í Landanum sem sýndur var fyrir rúmri viku. Myndskeiðið hefst á 11 mínútu, og er vel þess virði að skoða.

Myndin sem fylgir pistlinum er af Sigurði og Zophoníasi samstarfsmanni hans við Hvannalindir 2016.

Nóbelsverðlaun í efnafræði: Rafeindasmásjármyndir af stórum lífsameindum

FRÆÐSLUFUNDUR VÍSINDAFÉLAGS ÍSLENDINGA

Rafeindasmásjármyndir af stórum lífsameindum í hárri upplausn

Fyrirlesari:
Auður Magnúsdóttir, forseti Auðlinda- og umhverfisdeildar Landbúnaðarháskóla Íslands.

Fundarstjóri:
Kristján Leósson, Nýsköpunarmiðstöð Íslands

Salur Þjóðminjasafns Íslands, Fimmtudaginn 1. nóvember kl. 12:00

Ágrip:

Í ár hlutu þeir Richard Henderson (MRC Laboratory of Molecular Biology, Cambridge) Jacques Dubochet (Háskólanum í Lausanne) og Joachim Frank (Columbia University, New York) Nóbelsverðlaunin í efnafræði vegna vinnu sinnar við að þróa og nýta rafeindasmásjáraðferðir til þess að ákvarða þrívíddarbyggingu stórra lífsameinda í mjög hárri upplausn. Hin hefðbundna aðferð við að ákvarða þrívíddarbyggingu próteina og annarra lífsameinda í hárri upplausn hefur verið röntgenkristallagreining en sú aðferð hefur þá annmarka að mynda þarf kristalla úr lífsameindunum sem getur reynst mjög erfitt og að auki þarf til þess mikið magn af hreinum lífsameindum. Henderson, Dubochet og Frank lögðu grunninn að tækniframförum í rafeindasmásjárgreiningu á þrívíddarbyggingu lífsameinda þannig að eftir 2010 fóru rafeindasmásjárgreiningar að geta keppt við röntgenkristallagreiningar í upplausn en án þess að þurfa að kristalla eða hreinsa mikið magn af lífsameindunum fyrst. Þetta hefur gífurlega þýðingu þegar kemur að því að skýra virkni til dæmis frumuhimnupróteina og stórra flóka (e.complex) margra lífsameinda.

Kaffiveitingar frá kl 11.30. Öll velkomin.